حسین ـ

خطیبیحسین ـ خطیبی (زنده در5462ه)

حسین بن حسن خطیبی ارموی.

باخرزی در کتاب دمیة القصر او را از جمله شاعرانی آورده که در دربار سلاطین و پادشاهان خدمت می کرده اند و از شعرای درباری به شمار می رفت. خطیبی در ذیحجّه سال 462ه در دروازه أشنه (شهری بین ارومیه و اربل)، در هنگامه ورود نظام الملک، وزیر سلجوقیان به آنجا، او را در قصایدی مدح و ستایش کرد؛ 1 لذا چون حیات او در قرن پنجم است، او را از جمله شعرای قرن پنجم به شمار می آورند. او دارای اشعاری بوده است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ دمیة القصر 1 / 239. 2 ـ الذریعه 9 / 299.

رضا جعفری نوقاب

حسین ـ دامغانی

حسین ـ دامغانی (م 478ه)

ابوعبداللّه حسین بن محمدبن ابراهیم دامغانی.

وی اهل دامغان و از فقهای حنفی مذهب، مسلط به علوم قرآن1 و یکی از پیشوایان در علم حدیث بود و در شعر و شاعری هم دستی داشت. در بغداد منصب قضاوت را بر عهده داشت2 و یحیی بن عیسی طبیب بغدادی را مسئول ثبت احکام در دفتر خویش نمود. 3 آثارش الوجوه و النظائر فی علوم القرآن، شوق العروس و انس النفوس، المجرد فی الحکایات است. 4 وی در سال 478ه درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 2 / 254. 2 ـ الذریعه 12 / 256 و 257. 3 ـ کتاب اخبار الحکماء 239 و 240. 4 ـ الاعلام 2 / 254. 5 ـ کشف الظنون 2 / 1067.

دیگر منابع: ایضاح المکنون 1 / 615؛ هدیة العارفین 1 / 310؛ معجم المؤلفین 4 / 44؛ لغت نامه دهخدا 6 / 7954.

ابراهیم اسفندیاری

حسین ـ رافقی

حسین ـ رافقی (333 ـ 422ه)

ابوعبداللّه حسین بن محمدبن جعفر رافقی بغدادی معروف به خالع.

ادیب، شاعر، لغت شناس و از نحویان بزرگ بود که در اول ماه جمادی الاولی سال 333ه متولد شد. برخی او را از نوادگان معاویه بن ابی سفیان دانسته اند. اصل و نیاکان وی از شهر رافقه عراق بودند؛ ولی خود او در بغداد می زیست. 1 رافقی در بغداد ادبیات و علم
نحو را از برخی بزرگان همچون ابوعلی حسن بن احمد فارسی (م377ه) و ابوسعید حسن بن عبداللّه بن مرزبان سیرافی (م368ه) فرا گرفت. 2 او همچنین از عمویش ابوعمرو عثمان بن جعفر3 و نیز علی بن محمدبن سری همدانی، 4 ابوسهل احمدبن محمد قطان لمانی، احمدبن فضل بن خزیمه، سلیمان بن احمد طبرانی، سری بن احمد کندی، 5 احمدبن کامل قاضی6 و برخی دیگر روایت کرده است. خطیب بغدادی (م463ه) نیز در آثار خود مکرر از او روایت می کند؛ 7 همچنین عبداللّه لملک بن احمد ملوکی، 8 ابوالحسین احمدبن علی توزی، 9 ابوبکر احمدبن محمد غزال و بعضی دیگر از محضرش بهره برده و روایتگر از او می باشند. 10 ابوالفتح محمدبن احمد صوّاب مصری (م440ه) می گوید: رافقی متهم به کذب بوده ولی با وجود این از وی استفاده و روایت کرده اند. 11 ذهبی و سپس ابن حجر با تکیه بر این کلام صوّاف، رافقی را کذاب و غیرموثق دانسته اند. 12 در مورد مذهب رافقی، با اینکه نجاشی از وی یاد کرده است. 13 به نظر می رسد رافقی از علمای سنی باشد؛ زیرا کسی از علمای عامه به تشیع او تصریح نکرده و میان مشایخ و شاگردان او احدی از علمای امامیه وجود ندارد و اثر و کتابی نیز که نشانگر مذهب امامی وی باشد، میان آثار او به چشم نمی خورد؛ گویا شیخ طوسی نیز به همین دلیل در فهرست خود، نامی از وی نیاورده است. 14 رافقی در شعبان سال 422ه در بغداد درگذشت. 15 سال های 380، 16 38817 و 421ه18 نیز به عنوان تاریخ وفات وی گفته شده است. آثار او عبارت اند از: صنعة الشعر فی العروض و القافیه، صناعة الشعر، المدارات الزیارات، امثال العامه، 19 الأودیة و الجبال و الرِّمال، تخیلات العرب، شرح شعر ابی تمّام، الامثال، 20 که احتمالاً همان کتاب امثال العامه باشد، شرح الامثال السائره لابی عبید، 21 شعر که قسمتی از آن را یاقوت نقل کرده است، 22 ادیان العرب و آرائهم. 23 برخی کتاب اخیر را همان کتاب تخیلات العرب دانسته اند. 24 سیدمحسن امین به نقل از یاقوت و صفدی اثری با عنوان الرجال برای او ذکر کرده، 25 ولی در دو اثر یاقوت و صفدی چنین کتابی برای رافقی ذکر نشده است.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 8 / 105 و 106. 2 ـ معجم الادباء 10 / 155. 3 ـ تاریخ مدینة دمشق 16 / 115. 4 ـ الجامع لاخلاق الراوی 3 / 244. 5 ـ تاریخ بغداد 3 / 170؛ 8 / 105 و 9 / 194. 6 ـ الکفایة فی علم الروایه 1 / 275.