بالوفیات 13 / 22؛ مرآة الجنان 3 / 50؛ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 349؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 217؛ البدایة و النهایه 12 / 67؛ النجوم الزاهره 5 / 58؛ شذرات الذهب 3 / 275؛ الاعلام زرکلی 2 / 246.

سیدمحمد علوی

حسین ـ عیانی

حسین ـ عیانی (376 ـ 404ه)

حسین بن قاسم بن علی مهدی لدین ا عیانی یمانی.

وی در سال 3841 یا 376ه متولد شد. او فردی عالم، فقیه، متکلم، نویسنده، 2 پنجمین امام زیدیان3 در یمن و ساکن صنعا بود. او که فصیح و صاحب نظر بود، پس از پدر4 یا بنابر قولی بعد از یوسف الداعی عهده دار امامت زیدیان شد. در سال 403ه در صنعا با امام محمدبن قاسم بن حسین زیدی جنگید و بر او چیره شد. گفته اند وی و پدرش بعضی از آرای مذهب اسماعیلیان را بر آرای زید ترجیح می داده اند. او را بنیانگذار فرقه ای به نام حسینیه گفته اند. زیدیان حسینیه بر این باورند حسین یمانی امام زنده غایب است و روزی آشکار خواهد شد و دنیا را پر از عدل و داد خواهد کرد. به پیروان او نسبت داده شده که عقیده دارند او از پیامبر صلی الله علیه و آله برتر است، زیرا سخن او در مبارزه با بی دینان از کلام رسول خدا صلی الله علیه و آله نافذتر است. آنان تبلیغ می کردند که هر کس جز این درباره امام شان بگوید، به دوزخ خواهد رفت. تألیفات عیانی عبارت اند از: المعجز در اصول دین، الاراده، معرفة الصانع، 5 التحدی للعلماء و الجهال و الرد علی الزنیم و غیره من الضلال، تفسیر الغریب من القرآن، الرد علی الملحدین و غیرهم من الفرق الضالین، الردّ علی من انکر الوحی بعد خاتم النبیین من الجهلة الشاکین، الفرق بین الافعال و الرّد علی الکفرة الجهال اصحاب طبائع الملحدین الانذال، الادلة علی ا، الاسرار، التوفیق و التسدید، الصفات، منهج الحکمة و الفوائد، التوحید والتناهی والتحدید، التوکل علی ا ذی الجلال و الرّد علی المشبهة الضلال، 6 الاکفاء، السبیلین العقل و النفس، الردّ علی اهل التقلید و النفاق، موعظة، بناء الحکمه، الرد علی من انکر قتل عدوا، الامامه، مختصر من التوحید، الرحمة و ابتداء ا سبحانه لعباده بالنعمه، الدلیل علی حَدَث الاجسام، الطبائع، شواهد الصنع و الادّلة، منهج الحکمة و الفوائد و التوفیق و التسدید و الآداب. یمانی در « بوده » واقع در شمال صنعا7 و در سال 404ه8 در جنگی که بین او و احمدبن قیس بن ضحاک درگرفت کشته شد. 9

پی نوشت ها

1ـ معجم المؤلفین 4 / 41. 2ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 2 / 61. 3ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 346. 4ـ الاعلام 2 / 252. 5ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 2 / 61. 6 ـ هدیة العارفین 1 / 307. 7ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 346. 8ـ هدیة العارفین 1 / 307. 9ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 2 / 61.

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 19 / 660.

محمود هیئتی

حسین ـ غضایری

حسین ـ غضایری (م411ه)

ابوعبداللّه حسین بن عبیداللّه بن ابراهیم غضایری واسطی.

از مشایخ بزرگ حدیث در اواخر سده چهارم و اوایل سده پنجم و معاصر شیخ مفید (م413ه) بود. وی را از بزرگان شیعه، حافظ احادیث اهل بیت و فردی زاهد و عالم معرفی کرده1 و در علم و بزرگی هم ردیف شیخ مفید و مایه مباهات شیعه امامیه دانسته اند. 2 در منابع رجالی نیز از وی به بزرگی یاد شده است. شیخ طوسی (م460ه) که از شاگردانش بود، وی را به عنوان کسی که احادیث بسیاری استماع کرده و آگاه به رجال بود، ذکر کرده است. او اضافه نموده که تصانیف وی را در الفهرست آورده است، 3 اما در فهرست نامی از غضایری نیست؛ بنابراین یا شیخ طوسی از آوردن نام استادش غفلت کرده یا اینکه همه الفهرست به دست ما نرسیده و بخش هایی از آن از جمله شرح حال غضایری مفقود شده است. سخن طوسی مؤید احتمال آخری است؛ زیرا او نگفته خواهد آورد، تا غلفت کند، بلکه گفته آثار استادش را آورده است. نجاشی (م450ه) نیز غضایری را از جمله استادان خود دانسته و به اجازه خود مبنی بر نقل روایات از او اشاره کرده است. 4 احمدبن حسین غضایری معروف به ابن غضایری صاحب رجال، از علمای بزرگ امامیه فرزند اوست که از وی حدیث نقل کرده است. 5 وی از بزرگانی چون ابوغالب زراری، 6 ابوبکر ابن جعابی، سهل بن احمد دیباجی، ابوالمفضل محمدبن عبداللّه شیبانی، 7 جعفربن محمدبن قولویه، 8 شیخ صدوق، هارون بن موسی تلعکبری، 9 ابوالفضل محمد سلمی10 بهره برد. به جز شیخ طوسی و نجاشی و فرزندش ابن غضایری که پیش تر ذکر شد، ابوعبداللّه حمویه بن علی بصری از شاگردان وی بود. 11 ابوعبداللّه غضائری در سال 411ه وفات یافت12 و آثاری از خود به جای گذاشت که