خلف ـ

بَرْبَلّیخلف ـ بَرْبَلّی (م443ه)

ابوالقاسم خلف بن عبداللّه اندلسی بلنسی بَرْبَلّی (بَرْیَلی).

خَلَف منسوب به بَربَلّ از شهرهای اندلس بود و در بلنسیّه می زیست و از موالی یوسف بن بهلول به شمار می رفت. روایاتی را از ابوعمر مکوی و ابن عطّار نقل کرده و از ابومحمد اصیلی نیز مطالبی اخذ کرد. وی در کتاب شرح المدّونه خویش اقوال اصحاب مالک را جمع کرد1 و از جمله فقیهان مالکی مذهب بود2 که در بلنسیّه کرسی فتوا داشت. ابوالقاسم به کیفیت عقد قراردادها نیز آشنا بود و در آن علم بر دیگران برتری داشت. او خود کتاب شرح المدونه خویش را تحت عنوان التقریب تلخیص نمود. سرانجام در سال 443 درگذشت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ صله 1 / 169. 2 ـ تاریخ الاسلام 30 / 78. 3 ـ دیباج المذهب 183.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 13 / 366؛ الحلل السندسیه 3 / 154؛ هدیة العارفین 1 / 348؛ معجم المؤلفین 4 / 104. للّه

اسماعیل اسماعیلیللّه

خلف ـ زهراوی

خلف ـ زهراوی (پیش از 350 ـ 427ه)

ابوالقاسم خلف بن عباس زهراوی اندلسی قرطبی.

وی در الزهراء شهری کوچک در اندلس نزدیک قرطبه1 به دنیا آمد و به آنجا منسوب شد. 2 در حدود سال 400ه شهرت علمی یافت. 3 او که فاضل و عالمی دیندار بود، بیشترین شهرتش در علم پزشکی بود4 و از اطبای قرطبه در دوران حکومت عبدالرحمن سوم (300 ـ 350ه) به شمار می رفت؛ 5 ازاین رو تولد او مدتی پیش از سال 350 رخ داده است. در جراحی نیز فردی معروف نزد عرب ها و اولین کسی بود که برای پیشگیری از خونریزی، رگ را پیوند زد. 6 زهراوی در داروشناسی هم تبحر داشت و پزشکی ماهر بود. در حرفه پزشکی تصانیف مشهوری دارد که بهترین آنها کتابی بزرگ، معروف به الزهراوی است. 7 او در ارتباط با پزشکی کتاب پرفایده دیگری نیز به نام التصریف لمن عجز عن التألیف دارد. ابن حزم او را ستوده و درباره کتابش می گوید: اگر بگوییم کتابی جامع تر از این کتاب تألیف نشده دروغ نگفته ایم. 8 آثار دیگر او عبارت اند از: کتابی درباره تغذیه، 9 تفسیر الاکیال و الاوزان و المقالة فی عمل الید. زرکلی می گوید من به نسخه خطی تفسیر الاکیال دست یافتم که به خط
اندلسی و به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده بود؛ همچنین در « کتابخانه رباط »، کتاب کوچک دیگری است که در آن چنین آمده مختصر مفردات خلف بن عباس الزهراوی و خواصها. 10 مرگ خلف را در سال 427ه آورده اند. 11

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 3 / 161. 2 ـ الاعلام 2 / 310. 3 ـ معجم المطبوعات 1 / 833. 4 ـ جذوة المقتبس 195. 5 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4 / 300. 6 ـ الاعلام 2 / 310. 7 ـ عیون الانباء 501. 8 ـ جذوة المقتبس 195؛ عیون الانباء 1 / 501. 9 ـ تاریخ الادب العربی 4 / 303. 10 ـ الاعلام 2 / 310. 1
[1] ـ هدیة العارفین 1 / 348.

دیگر منابع: کتاب الصله 1 / 165؛ بغیة الملتمس 286؛ تاریخ الاسلام 28 / 221؛ کشف الظنون 1 / 411؛ نفح الطیب 3 / 175؛ لغت نامه دهخدا 21 / 693. للّه

محمود هیئتیللّه

خلف ـ واسطی

خلف ـ واسطی (م 401ه)

ابومحمد خلف بن محمدبن علی حافظ واسطی.

او اهل واسط بود. در آنجا از عبداللّه بن محمدبن عثمان مُزنی حدیث شنید. برای کسب دانش بیشتر به شهرهای بغداد، گرگان، اصفهان، نیشابور، مرو، هرات، مصر و شام سفر کرد و از بزرگانی چون ابوالفتح بن ابی الفوارس، احمدبن جعفر قطیعی و دیگران حدیث آموخت؛ سپس به عراق مراجعت کرد و در بغداد ساکن گردید. او در عصر خود مردی فاضل، ادیب، حافظ و راوی حدیث و مدرس به شمار می آمد. وی مدت کوتاهی به تدریس و نقل حدیث پرداخت. حاکم ابوعبداللّه حافظ، ابوالحسن علی بن محمد حنّائی دمشقی و شماری دیگر، از شاگردان وی بودند. او در اواخر عمرش تدریس و مطالعه علمی را کنار گذارد و ساکن محله رَمْلَة در بغداد گردید و در آنجا به تجارت اشتغال ورزید. 1 کتاب اطراف الصحیحین بخاری و مسلم از آثار وی می باشد. سرانجام او در سال 401ه در ناحیه رمله بغداد از دنیا رفت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 8 / 334؛ تاریخ دمشق 17 / 16، 17؛ تاریخ اسلام 28 / 222، 223. 2 ـ تاریخ بغداد 8 / 334؛ المنتظم 15 / 80، 81.

دیگر منابع: الکامل فی التاریخ 9 / 226؛ تذکرة الحفّاظ 3 / 1067؛ البدایة و النهایه 11 / 344؛ کشف الظنون 1 / 116؛ معجم المؤلفین 4 / 107. للّه

سیدمحمد علویللّه