نظر که وارد قزوین شده و در آنجا حدیث شنیده یا نقل حدیث می کرده، به او لقب قزوینی داده است. اما ابومحمد عبداللّه لرحمان بن احمدبن حسین خزاعی نیشابوری که معاصر داعی بوده و از او در کتاب خود الاربعین عن الاربعین روایت می کند، از او با عنوان شریف ابوالحسن داعی بن رضابن محمد علوی حسینی یاد کرده است. 5 برادر داعی، ابوابراهیم ناصربن رضا نیز که از فقها و محدثان امامیه و شاگرد شیخ طوسی (م460ه) بوده6 و از فقیه شافعی قاضی القضاة ابوالحسن عبداللّه لجباربن احمدبن عبداللّه لجبار (م415ه) نیز روایت کرده، 7 در تمام منابع از او با لقب علوی حسینی یاد می شود. 8 داعی علوی از شیخ طوسی9 و در سال 409ه از قاضی عبداللّه لجباربن احمد10 و همچنین از شریف ابوعلی محمدبن محمد بن یحیی بن زباره روایت کرده و چنان که گذشت عبداللّه لرحمان بن احمد خزاعی نیشابوری11 و سید بزرگوار مرتضی بن مجتبی بن محمد علوی نیز از او روایت می کنند. اثر او آثار الابرار و انوار الاخیار (آثار الابرار و انوار الاخبار) است. 12

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین (دارالاضواء) 71. 2 ـ فهرست منتجب الدین 71. 3 ـ خاتمة مستدرک الوسائل 2 / 336 و 3 / 77؛ روضات الجنات 6 / 320؛ اعیان الشیعه 2 / 349 و 6 / 364. 4 ـ التدوین 3 / 7. 5 ـ الأربعین من الأربعین 49 ح8. 6 ـ فهرست منتجب الدین (دارالاضواء) 192. 7 ـ الأربعین عن الأربعین 49 ح9. 8 ـ الأربعین عن الأربعین 49 ح9؛ فهرست منتجب الدین 192؛ طبقات أعلام الشیعه 2 / 198. 9 ـ ریاض العلماء 2 / 267. 10 ـ التدوین 3 / 7. 1
[1] ـ الأربعین عن الأربعین 49 ح 8. 12 ـ فهرست منتجب الدین 71.

دیگر منابع: خاتمة مستدرک الوسائل 3 / 410؛ امل الآمل 2 / 113؛ ریحانة الادب 2 / 208؛ تنقیح المقال 1 / 406؛ جامع الرواة 1 / 301؛ الجامع فی الرجال 1 / 735؛ معجم رجال الحدیث 7 / 87؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 75؛ الذریعه 1 / 5؛ کشف الحجب و الأستار 3؛ دایرة المعارف الشیعیة العامه 9 / 306.

سیدمحمدحسین میر عبداللّه للهی

دهقان علی ـ شطرنجی

دهقان علی ـ شطرنجی (قرن 5 یا 6ه)

ابوعلی دهقان علی شطرنجی سمرقندی.

وی از سمرقند1 و از شعرا و مداحان آل خاقان بود2 که به همراه گروهی دیگر از شاعران در زمره شاگردان و پیروان سوزنی نسفی
بوده اند و در عصر سلطان سنجر سلجوقی و برادرانش می زیستند. 3 بیشتر اشعار او را مقطعات تشکیل می داد که در وعظ و حکمت سروده بود. او دارای طبعی لطیف و زیبا بود. 4 او به دلیل مهارتی که در بازی شطرنج داشت به شطرنجی متخلص شد و به همین تخلص شهرت یافت. 5 اثر او دیوان شعر می باشد. 6 وفات وی را در قرن پنجم7 یا ششم هجری آورده اند. 8

پی نوشت ها

[1] ـ آتشکده آذر 340. 2 ـ تذکرة هفت اقلیم 3 / 1545. 3 ـ تاریخ ادبیات ایران (ادوارد براون) 43. 4 ـ لباب الالباب (عوفی) 390. 5 ـ ریحانة الادب 3 / 221. 6 ـ ذریعة 9 / 2 / 526. 7 ـ فرهنگ سخنوران 299. 8 ـ تاریخ نظم و نثر 1 / 99.

دیگر منابع: قاموس الاعلام 4 / 2859.

محمود هیئتی

دیباجی ـ سمرقندی

دیباجی ـ سمرقندی (م 5ه)

وی از حکما و فضلای قادر و زبردست در قرن پنجم هجری است. دیباجی شاعری شوخ طبع، ظریف و صاحب فنون بسیاری بود و در اشعارش به مدح و ستایش تمامی سلاطین و حاکمان زمانه اش می پرداخت؛ چنان که او به مدح و ستایش فضلون بن ابی سوار حکمران گنجه (456 ـ 484ه) پرداخت و از او صله و پاداش اخذ نمود. دیباجی معاصر حکیم قطران تبریزی (م465ه) و اسدی طوسی است؛ لذا می توان او را از شعرای قرن پنجم هجری به شمار آورد. 1 وی دارای دیوان شعر است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ مجمع الفصحاء 2 / 648. 2 ـ الذریعه 9 / 1 / 334.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 213؛ لغت نامه دهخدا 7 / 9986؛ لغت فرس 161 و 397؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 48.

رضا جعفری نوقاب

رافعی ـ نیشابوری

رافعی ـ نیشابوری (م قرن 5ه)

حکیم رافعی نیشابوری.

او از دانشمندان و شعرای عصر غزنوی و معاصر با حکیم ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری (متوفی در عصر سلطان مسعود غزنوی 431) بود و بین آن دو مباحثات و گفتگوهایی در زمینه شعر