صورت پذیرفته است. رافعی سروده هایی در ستایش و ثناگویی سلطان محمود غزنوی و خواجه حسن میمندی وزیر سلطان دارد؛ لذا می توان گفت او از شعرای اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری است. اثر او دیوان شعر می باشد. 1

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 9 / 2 / 350.

دیگر منابع: مجمع الفصحا 1 / 810؛ فرهنگ سخنوران 222؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 25؛ لغت نامه دهخدا 7 / 10340؛ مطلع الشمس 974؛ تاریخ ادبیات فارسی (دکتر شفق) 6 / 39؛ لغت فرس 165 و 333.

احسان آذرکمند

رزق ا ـ تمیمی

رزق ا ـ تمیمی (400 ـ 448ه)

ابومحمّد رزق ا بن عبداللّه لوهّاب بن عبداللّه لعزیز تمیمی.

او در سال 400 یا 401ه زاده شد و در بغداد ساکن بود. انواع علوم مانند ادبیات عرب، لغت، فصاحت، بلاغت، فقه، اصول، تفسیر، قرائت، دانش تقسیم میراث، حدیث و شعر را از بزرگان آنجا همچون احمدبن علی بن بادی، قاضی ابوعلی بن ابوموسی هاشمی و دیگران فرا گرفت. او در عصر خود مردی فاضل، ادیب، لغوی، واعظ، فصیح، بلیغ، اصولی، فقیه، مفسر، محدث، شاعر و آشنا به علم تقسیم میراث به شمار می آمد. وی تا سال 450ه در مسجد جامع منصور و سپس در مسجد جامع قصر در بغداد به تدریس و نقل حدیث پرداخت. ابوالفضل محمدبن عبداللّه لواحد مغازلی، ابوبکر محمدبن ظفر خطیب بغدادی و دیگر دانش پژوهان آنجا از شاگردان وی به شمار می آمدند. او برای نشر علم به اصفهان سفر کرد و در آنجا نیز مجلس وعظ و نقل حدیث تشکیل داد. وی به دلیل اعتباری که نزد امیران و وزیران زمان خود داشت در امور مهم به نمایندگی از جانب آنها به سوی حاکمان خراسان و ماوراءالنهر فرستاده می شد. 1 او رییس مذهب حنبلی در عصر خود بود. 2 وی در سال 488ه از دنیا رفت. ابتدا وی را در منزلش در محله باب مراتب به خاک سپردند. سپس در سال 491ه بدن او را از آنجا به مقبره احمدبن حنبل منتقل نمودند. 3 آثار وی عبارت اند از: شرح الاقسام در فقه، شرح الخصال و شرح الارشاد در فقه. 4

پی نوشت ها

[1] ـ التحبیر فی معجم الکبیر 2 / 138 و 164. 2 ـ الاکمال ابن ماکولا 4 / 61.
3 ـ طبقات الحنابلة ابن رجب 2 / 250، 251. 4 ـ هدیة العارفین 1 / 367.

دیگر منابع: الاکمال ابن ماکولا 1 / 109؛ المنتظم 17 / 19 و 21؛ معجم الادباء 11 / 136؛ الکامل فی التاریخ 10 / 253؛ تاریخ الاسلام 33 / 242 و 245؛ سیر اعلام النبلاء 18 / 609 و 615؛ الوافی بالوفیات 14 / 112؛ البدایة و النهایه 12 / 150؛ ذیل طبقات الحنابلة ابن رجب 3 / 77 و 82؛ غایة النهایة فی طبقات القرّاء 1 / 284؛ طبقات المفسرین داودی 1 / 177 و 178.

سیدمحمد علوی

روح ـ رازی

روح ـ رازی (م423ه)

ابوزرعه روح بن محمدبن احمد رازی.

ابوزرعه نوه ابن السنی (م364ه) است و جد نهمش بدیح مولای عبداللّه بن جعفر طیار بود. خطیب بغدادی پس از ذکر این نکته، او را دانشمندی ادیب، فهیم، محدث و از فقیهان شافعی مذهب می شمارد که قضاوت شهر اصفهان را به عهده داشته است. احمدبن فارسی لغوی، عباس بن حسین صفار و ابوهیثم ابیوردی از جمله استادان، و خطیب بغدادی در شمار شاگردان اوست. بغدادی می افزاید: ابوزرعه در سال 413 که از سفر حج بازگشته بود، در بغداد به تدریس حدیث پرداخت، سپس به کرج رفت. او در سال 421، رازی را در کرج ملاقات می کند و می گوید: به من خبر رسید ابوزرعه در سال 423 در همان شهر درگذشته است؛ 1 هرچند اسماعیل پاشا مرگ او را در همان سال در اصفهان آورده و کتاب مجموع جم الفوائد را اثر او می داند. 2 نکته ای که به ذهن می رسد اینکه مراد از کرج، کرخ بغداد است که تصحیف شده، ولی این احتمال به دلایلی پذیرفتنی نیست؛ اولاً خطیب تصریح دارد او گذرا وارد بغداد شده و به تحدیث پرداخته است که امری متداول بود. ثانیاً می گوید: حدود ده سال بعد او را در کرج ملاقات کرده، سپس تعبیری دارد که به من خبر رسید او در سال 423 در کرج وفات یافته است. اگر مرگ رازی در کرخ بغداد بود، خطیب دقیقاً به آن دست می یافت و تصریح می کرد. از آن گذشته باید در مدت این ده سال فعالیت های دیگر او از دید بغدادی مخفی نمی ماند و حال اینکه این خلأ وجود دارد. ثالثاً درست است که مدتی قاضی اصفهان بوده، از همین نکته برمی آید ابوزرعه فارسی زبان و همان گونه که از لقب او پیداست، مدتی ساکن یا زاده شده ری یا کرج که تحت سیطره نام ری قرار داشت، بوده و از این رو به رازی مقلب شده و احتمالاً در این زمان از قضاوت نیز به دور بوده است.