سهل ـ

اسفرایینیسهل ـ اسفرایینی (409 ـ 491ه)

ابوالفرج سهل بن بشربن احمد صوفی اسفرایینی دمشقی.

سهل به اسفراین منسوب است؛ ولی در سال 409 در بسطام زاده شد و در دمشق می زیست. از محدثان بنام زمان خود بود. به گفته ابوبکر حافظ، او محدثی صدوق و زیرک بوده است. برای شنیدن حدیث به شهرهای بسیاری سفر کرد. در مصر از حسن واسطی، در گرگان از محمدبن عبداللّه لرحیم، در بغداد از جوهری، در دمشق از ابن سلوان، در رمله از ابن ترجمان صولی، در صور از سلیم بن ایوب و در تنیس از علی بن حسین بن جابر حدیث شنید. 1 پسران او طاهر و فضل2 و دخترش شکر و همچنین نصرا مصیصی از جمله روایتگران و دست پروردگان اویند. 3 او احادیث محدثانی را جمع و به رشته تحریر درآورده است. آثار او عبارت اند از: احادیث یغنم بن سالم، السخاء والجود. 4 او سرانجام در سال 491ه در شهر دمشق درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 162. 2 ـ تاریخ دمشق 24 / 450 و 48 / 315. 3 ـ تاریخ الاسلام 34 / 94 و 69 / 241. 4 ـ فهرست مخطوطات دارالکتب الظاهریه 306. 5 ـ العبر 2 / 364؛ الکامل فی التاریخ 10 / 280.

دیگر منابع: التحبیر فی معجم الکبیر 2 / 250؛ مجمع الاداب فی معجم الالقاب 2 / 219 و 386 و 5 / 105؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 326؛ المعین فی طبقات المحدثین 147؛ ذیل تاریخ بغداد 19 / 215؛ شذرات الذهب 3 / 396؛ المستدرک علی معجم المؤلفین 283.

پژوهشکده

سهل ـ صُعلوکی

سهل ـ صُعلوکی (م 404ه)

ابوطیب سهل بن محمدبن سلیمان صُعلوکی عجلی نیشابوری.

وی اهل نیشابور بود1 و نزد پدرش مقام بزرگی داشت. سهل فقه را از پدر آموخت و پس از او مفتی و قاضی نیشابور شد و به تدریس مشغول گشت. فقهای نیشابور از دانش و علم او بهره بردند. 2 از استادان ابوطیب می توان به محمدبن یعقوب اصم، ابوعلی حامدبن محمد هروی و اسماعیل بن نُجید سلمی و از شاگردانش ابوعبداللّه محمدبن عبداللّه حافظ، ابوبکر احمدبن حسین بیهقی و ابوعلی حسین بن محمد مرورودی اشاره کرد. 3 در تاریخ وفات سهل
اختلاف است. ذهبی آن را در 404ه ذکر کرده است. 4 الفوائد5 و المذهب دو اثر اوست. ابوعمروبن صلاح (م643ه) منتخبی از کتاب المذهب او را نوشته است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیه (ابن هدایه ا) 122. 2 ـ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 36. 3 ـ الانساب 3 / 540. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 207. 5ـ الاعلام 3 / 143. 6 ـ کشف الظنون 2 / 1100.

دیگر منابع: البدایة و النهایه 11 / 399؛ وفیات الاعیان 2 / 435؛ الوافی بالوفیات 16 / 12؛ شذرات الذهب 3 / 172؛ العبر 2 / 208؛ تاریخ نیشابور 163؛ طبقات الفقهاء 120؛ طبقات الفقهاء (عبادی) 103؛ طبقات الشافعیة الکبری 3 / 323 و 369؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 181؛ معجم المؤلفین 4 / 284.

سیدمهدی حسینی عربی

سهل ـ فارسی

سهل ـ فارسی (م حدود 420ه)

ابونصر سهل بن مرزبان فارسی اصفهانی مشهور به ابن مرزبان.

تبار او از شهر اصفهان بود؛ ولی در قاین (شهری در خراسان) به دنیا آمد و در همانجا نیز رشد یافت؛ اما برای سکونت شهر نیشابور را انتخاب کرد. او برای کسب علم بارها سفر کرد که سفر به بغداد از جمله سفرهای اوست. ابن مرزبان با تلاش خود در تحصیل علم و ادب به مراتب عالی رسید و نام خود را در زمره دانشمندان نیشابور ثبت نمود. او که شاعر و ادیب بود، سرآمد دیگران و پرآوازه گردید. از اقداماتش برای پیشبرد علم، تهیه نسخه های کمیاب از شهر بغداد بود. او آن کتاب ها را به نیشابور آورد و در اختیار کاتبان برای نسخه برداری گذاشت. از نکات برجسته زندگی ابن مرزبان مکاتبه با ثعالبی است که در این نامه نگاری به زبان طنز با او گفتگو کرده است. کتاب های أخبار ابن الرومی، الآداب فی الطعام و الشراب، اخبار ابی العیناء، اخبار جحظة البرمکی، و ذکر الاحوال فی شعبان و شهر رمضان و شوال تألیف اوست. ثعالبی اشعار او را که به خوبی سروده و از محتوای خوبی برخوردار است در یتیمة الدهر آورده است. 1 ابن مرزبان در بعضی از اشعار خود از فن تشبیه به خوبی استفاده کرده است. 2 برخی کتاب الالفاظ را نیز از جمله آثار او دانسته اند. وی سرانجام در حدود سال 420ه درگذشت. 3