کتابی شامل قصه یوسف، به نام تاج القصص یا احسن القصص به نظم درآورده که در 465 یا 475ه فراهم شده است؛ بنابراین نظم این داستان پس از این تاریخ بوده است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعة 19 / 347. 2 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 2 / 718.

محمود هیئتی

شهمردان ـ رازی

شهمردان ـ رازی (وفات بعد از 477ه)

شهمردان بن ابوالخیر رازی مستوفی.

وی از دانشمندان ایرانی و از اکابر منجمان در اواخر قرن پنجم هجری بود و احتمالاً اوایل قرن ششم را نیز درک کرده است. رازی بیشتر عمرش را در گرگان و استرآباد سکونت داشت. او معاصر با عمر خیام (م509ه) بود. روضة المنجمین و نزهت نامه علائی تألیف اوست. 1 شهمردان در کتاب روضة المنجمین احکامی درباره نجوم از امیرالمؤمنین علیه السلامنقل کرده است. 2 کتاب نزهت نامه علائی وی نیز دایرة المعارف کوچکی است به زبان فارسی و مشتمل بر یک مقدمه، دوازده مقاله در دو بخش و یک خاتمه درباره خواص حیوانات، نباتات، معادن و نجوم. وی این کتاب را پس از سال 477ه به نام علاءالدوله ابوکالیجار از حاکمان اصفهان تألیف نمود. 3

پی نوشت ها

1ـ ریحانة الادب 7 / 337. 2 ـ الذریعه 11 / 340. 3 ـ الذریعه 24 / 130.

دیگر منابع: فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 227؛ فرهنگ معین 5 / 944؛ لغت نامه دهخدا 9 / 12892؛ الذریعه 21 / 393 و 24 / 379.

سیدمهدی حسینی عربی

شیخ طوسی محمد ـ طوسی

شیخ مفید محمد ـ مفید

صاعد ـ اندلسی

صاعد ـ اندلسی (420 ـ 462ه)

ابوالقاسم صاعدبن احمدبن عبداللّه لرحمن اندلسی مالقی قرطبی طلیطلی معروف به ابن صاعد.

وی در سال 420 در مریّه ـ شهری بزرگ در اندلس ـ به دنیا آمد و در قرطبه ـ یکی از دیگر از شهرهای اندلس ـ پرورش یافت. نیاکانش نیز از مردمان قرطبه بودند. 1 قفطی، نام پدر او را حسن ذکر کرده
است؛ 2 ولی دیگر منابع آن را احمد دانسته اند. ابن صاعد از استادان مشهوری چون ابومحمدبن حزم، فتح بن قاسم و ابوولید وقشی دانش آموخت3 و در اندک زمانی از دانشمندان و فقیهان مشهور اندلس گشت و به مذهب مالک گرایش داشت. 4 ابن صاعد علاوه بر مهارت در فقه و برخی از علوم دیگر، از مناصب اجرایی و اجتماعی نیز به دور نبوده و از جانب مأمون یحیی بن ذی النون اندلسی از ملوک الطوایف اندلس، به سمت قضاوت طلیطله گمارده شد و بسیاری از امور یحیی در اختیار وی بوده و به دست او انجام می گرفت. ابن صاعد فردی باهوش، زیرک و اهل روایت و درایت بود و آگاهی خوبی به امور داشت. 5 وی دارای تألیفاتی نیز بوده که عبارت اند از: کتاب های التعریف بطبقات الأمم چاپ شد، 6 التعریف باخبار علماء الأمم من العرب و العجم، 7 صوان الحکم فی طبقات الحکماء چاپ شد، 8 مقالات اهل الملل و النحل، 9 اصلاح حرکات النجوم10 تاریخ الاندلس، تاریخ الاسلام. 11 ابن صاعد سرانجام در ماه شوال سال 462ه درحالی که هنوز به شغل قضاوت داشت، در طلیطله درگذشت و فردی به نام یحیی بن سعیدبن حدیدی یا ابن مُظاهر بر وی نماز خواند. 12 حاجی خلیفه وفات وی را سال 250 دانسته13 و دهخدا نیز آن را 350 ذکر کرده است14 که نادرست است؛ چون ابن بشکوال و بسیاری دیگر از منابع وفات وی را 462 دانسته اند.

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 1 / 326؛ الاعلام 3 / 186. 2 ـ تاریخ الحکماء 272 و 282. 3 ـ کتاب الصله 1 / 237. 4 ـ معجم المطبوعات العربیه 2 / 1182. 5 ـ کتاب الصله 1 / 237؛ الوافی بالوفیات 16 / 232. 6 ـ عیون الانباء 416 و 61. 7 ـ نفح الطیب 3 / 182. 8 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 6 / 129. 9 ـ فرهنگ بزرگان 244 و 245. 10 ـ تاریخ الحکماء 272 و 282. 1
[1] ـ الاعلام 3 / 186. 12 ـ کتاب الصله 1 / 237. 13 ـ کشف الظنون 1 / 610، 420 و 2 / 1083. 14 ـ لغت نامه دهخدا 9 / 13042.

دیگر منابع: بغیة الملتمس 323؛ نفح الطیب 3 / 182؛ هدیة العارفین 1 / 421؛ ریحانة الادب 8 / 64؛ معجم المؤلفین 4 / 317؛ تاریخ ادبیات در ایران 1 / 104 و 290.

اسماعیل اسماعیلی

صاعد ـ أستوائی

صاعد ـ أستوائی (343 ـ 432ه)

ابوالعلا صاعدبن محمد بن احمدبن عبداللّه أُستوائی.

وی در ربیع الاول سال 343ه در أستوا ـ ناحیه ای در نیشابور ـ1