دیگر منابع: جواهر المضیئه 2 / 373؛ معجم المؤلفین 5 / 111؛ لغت نامه دهخدا 1 / 732؛ اسماء الکتب 308.

رضا جعفری نوقاب

عبداللّه لرحمان ـ ادریسی

عبداللّه لرحمان ـ ادریسی (م405ه)

ابوسعد عبداللّه لرحمان بن محمدبن محمد ادریسی استرآبادی.

پدر وی اهل استرآباد و خود سمرقندی بود و در سمرقند نیز سکونت داشت. در طلب علم به سرزمین های عراق و خراسان آن روز1 و شهرهای گرگان، بغداد و نیشابور و مرو مسافرت کرد. 2 وی در زمینه حدیث اهتمام داشت و از محدثان بزرگ حدیث می شنید. ابوالعباس أصّم نیشابوری، ابونعیم محمدبن حمویه استرآبادی و ابواحمدابن عدی از استادان، و ابوعلی شاشی، احمدبن محمد بجلی و قاضی محمدبن علی واسطی از شاگردان اویند. 3 او محدثی بزرگ بود و به مرتبه حافظ حدیث رسیده4 و از محدثان مورد اعتماد اهل سنت بود. آنچه را شنیده بود در اختیار دیگران نیز می گذاشت. در سفر بغداد که به عصر دارقطنی انجام گرفت نیز به کرسی نقل حدیث نشست. ابوالقاسم تنوخی و احمد عتیقی از شاگردان روایی اویند. او تاریخ نگار نیز بود و در همین زمینه نیز اثری به نام تاریخ سمرقند5 و تاریخ استرآباد از خود برجای گذاشت. استرآبادی سرانجام در آخر ماه ذیحجّه6 404 یا 4057 در سمرقند درگذشت. برخی وفات او را به اشتباه 305 ذکر کرده اند. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 10 / 302 ـ 303. 2 ـ الانساب 1 / 99 ـ 100. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 226. 4 ـ تذکرة الحفاظ 3 / 1062. 5 ـ تاریخ بغداد 10 / 302 و 303. 6 ـ الأنساب 1 / 99 ـ 100. 7 ـ الکامل فی التاریخ 9 / 252؛ تاریخ بغداد 10 / 303. 8 ـ کشف الظنون 1 / 260.

دیگر منابع: العبر 2 / 210؛ النجوم الزاهره 4 / 237؛ شذرات الذهب 3 / 175؛ البدایة و النهایه 11 / 354؛ الاعلام 3 / 325؛ طبقات الحفّاظ 415.

مرتضی نجفی

عبداللّه لرحمان ـ اندلسی

عبداللّه لرحمان ـ اندلسی (م423ه)

ابوولید عبداللّه لرحمان بن محمدبن معمّر اندلسی.

ابوولید مردی فاضل، مورخ، ادیب و آگاه به تمام فنون لغت بود و منصب قضاوت ناحیه شرقی اندلس را به عهده داشت. 1 کتاب التاریخ
فی الدولة العامریّه از او می باشد. وی در سال 423 یا 453ه در جزایر شرقی اندلس از دنیا رفت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 29 / 115. 2 ـ انباه الرواة 2 / 166.

دیگر منابع: کتاب الصله 2 / 328؛ هدیة العارفین 1 / 516؛ معجم المؤلفین 5 / 193.

پژوهشکده

عبداللّه لرحمان ـ اندلسی

عبداللّه لرحمان ـ اندلسی (348 ـ 402ه)

ابومطرّف عبداللّه لرحمان بن محمدبن عیسی اندلسی قرطبی، مشهور به ابن فُطَیس.

او در سال 3401 یا 348ه در شهر قرطبه اندلس به دنیا آمد. 2 بعد از گذر ایام کودکی به تحصیل علم پرداخت. در علوم حدیث، علوم قرآن، فقه مالکی و تاریخ و اخبار از عالمان اندلسی و عراقی آن عصر بهره برد. ابن احمر و ابوالحسن انطاکی در زمره استادان اویند. ابن فطیس گرچه در علوم گوناگون مهارت یافت، در عرصه حدیث به پژوهش نشست و بر رجال سند احادیث و علل احادیث آگاه گشت؛ 3 به گونه ای که راویان مورد اعتماد را از غیر آن به خوبی تشخیص می داد؛ ازهمین رو نیز به حافظ حدیث لقب یافت. 4 او در جمع احادیث کوشا بود و در این زمینه گوی سبقت را از رقیبان خود در اندلس ربوده بود. 5 خوش خط بود و احادیث را با دقت بسیار ثبت می کرد. 6 شش نفر ناسخ را نیز در نوشتن کتاب های حدیثی به خدمت گماشته بود. 7 عبداللّه لرحمان از حافظه خوبی برخوردار بود و احادیث را خوب به یاد می سپرد و احادیث را به دیگران نیز انتقال می داد. این عالم مشهور که از استادان بسیاری اجازه نقل حدیث دریافته بود، شاگردان بسیاری داشت. 8 طلمنکی9 و حاتم طرابلسی10 از شاگردان اویند. او مدتی از سوی مظفربن ابی عامر حاکم اندلس به وزارت رسید و در سال 394ه به سمت قضاوت شهر قرطبه و امامت جمعه آن شهر برگزیده شد. گویند او در این منصب جدید زیّ وزارت را رها کرد و به زیّ فقاهت و ساده زیستی درآمد و در اجرای احکام و دفاع از مظلومان سخت گیر بود11 و در قضاوت به عدالت رفتار می کرد. 12 ابن فطیس سرانجام نیمه ذی قعده 402 در شهر قرطبه درگذشت و در مقبره خانوادگی به خاک سپرده شد. 13 ابن فطیس در زمینه های گوناگون آثاری بر جای نهاد که عبارت اند از: اعلام النبوه و دلالات