پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 313 و 314. 2 ـ هدیة العارفین 1 / 516.

دیگر منابع: النجوم الزاهره 4 / 263؛ حسن المحاضره 1 / 317؛ الوافی بالوفیات 18 / 205؛ العبر 2 / 230؛ شذرات الذهب 3 / 204؛ معجم المؤلفین 5 / 162؛ الاعلام 3 / 319؛ کشف الظنون 1 / 589.

سیدمهدی حسینی عربی

عبداللّه لرحمان ـ خُزاعی

عبداللّه لرحمان ـ خُزاعی (م485ه)

ابومحمد عبداللّه لرحمان بن احمدبن حسین خزاعی رازی معروف به مفید نیشابوری.

حافظ، محدث، واعظ، متبحر در علم رجال و از علمای بزرگ امامیه در سده پنجم هجری در ری1 که از نسل بُدَیل بن وَرقاء صحابی بوده است. 2 پدرش ابوبکر احمد و برادرش ابوسعید محمد نیز از فقها و محدثان بنام امامیه در ری بودند. 3 سید رضی (م406ه) که از مشایخ پدرش بوده، 4 از استادان عبداللّه لرحمان نیز معرفی شده است. 5 در این صورت ابومحمد باید دست کم در اواخر قرن چهارم زاده شده و حدود صد سال عمر کرده باشد. وی در طلب علم و سماع حدیث، مسافرت های بسیار به مناطق گوناگون شام، حجاز، عراق و خراسان داشت و از محدثان شیعه و سنی روایت آموخت. در بغداد از برخی علمای سنی چون هنادبن ابراهیم نسفی، ابوالحسین احمدبن محمدبن نقّور (م470ه) و ابوالحسین محمدبن علی بن مهتدی با عباسی (م465ه) 6 و از برخی بزرگان شیعه چون سید مرتضی علم الهدی (م436ه)، شیخ طوسی (م460ه)، حمزه بن عبداللّه لعزیز سالار (سلاّر) دیلمی (م448 یا 463ه)، ابوالفتح محمدبن علی بن عثمان کراجکی (م449ه) و عبداللّه لعزیزبن نحریربن برّاج (م481ه) حدیث شنید. 7 عبداللّه لرحمان خزاعی همچنین راوی از اسماعیل بن علی بن حسین سمّان، احمدبن حسین بن احمدبن دعویدار قمی، ابوالصلاح تقی بن نجم حلبی (م447ه) و ابوسعد منصوربن حسین آبی بوده است. 8 وی احادیث بسیاری را نوشته و به نوشتن احادیث خو گرفته بود؛ همچنین وی را حافظ بیش از صد هزار حدیث و ثقه و مورد اعتماد دانسته اند. بیش از سه هزار شاگرد نیز در مجلس درس او شرکت می جستند. 9 سید مرتضی و مجتبی فرزندان داعی حسینی
رازی، 10 ابوالبرکات عمربن ابراهیم زیدی (442 ـ 539ه) و احمدبن عبداللّه لوهاب صیرفی از جمله شاگردان او بوده اند. خزاعی بسیاری از احادیث صحیح بخاری و صحیح مسلم را صحیح نمی دانست و معتقد بود پنجاه هزار حدیث از احادیثی که اهل سنت بدان عمل می کنند، اصل و اساسی نداشته و آرزو می کرد قدرتی می داشت و آنها را از درجه اعتبار ساقط می کرد؛ ازاین رو ذهبی به شدت از او انتقاد کرده و بر او نفرین نموده است. 11 برخی سال وفات او را 455ه دانسته اند؛ 12 ولی گذشته از اینکه تولد شاگرد او ابوالبرکات زیدی در سال 442ه بوده، تولد مجتبی بن داعی حسنی را در سال 468ه و تولد شاگرد دیگر او شمس الشرف بن علی بن عبیداللّه سیلقی حسینی را نیز در سال 463ه گفته اند؛ 13 ازاین رو قطعاً تاریخ مذکور برای وفات خزاعی صحیح نیست و به نظر می رسد تاریخ 485ه که ذهبی سال وفات او دانسته به واقع نزدیک تر باشد. برخی منابع معاصر نیز وفات او را در سال 510ه ذکر کرده اند. 14 آثار او عبارت اند از: سفینة النجاة در مناقب اهل بیت علیهم السلام، العلویات، الرضویات (مناقب الرضا علیه السلام)، عیون الاخبار، مختصراتٌ فی المواعظ، الزواجر و الامالی15 شامل چند مجلس که یک مجلس آن در اثبات ایمان ابوطالب علیه السلاماست. 16

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین 108. 2ـ تاریخ الاسلام 33 / 151. 3ـ فهرست منتجب الدین 7، 8 و 157. 4 ـ فهرست منتخب الدین 108. 5 ـ فهرست منتخب الدین 7. 6 ـ تاریخ الاسلام 33 / 151. 7 ـ فهرست منتجب الدین 108. 8 ـ فهرست منتخب الدین 8، 11، 30 و 161. 9 ـ تاریخ الاسلام 33 / 151 و 152. 10 ـ فهرست منتجب الدین 8 و 108. 1
[1] ـ تاریخ الاسلام 33 / 151 و 152. 12 ـ لسان المیزان 3 / 404. 13 ـ التحبیر 1 / 327 و 2 / 328. 14 ـ هدیة العارفین 1 / 518؛ معجم المؤلفین 5 / 117. 15 ـ فهرست منتجب الدین 108. 16 ـ تاریخ الاسلام 33 / 151.

دیگر منابع: لسان المیزان 5 / 105؛ فهرست منتجب الدین 12، 110، 112 و 155؛ امل الآمل 2 / 12؛ جامع الرواة 1 / 446 و 224؛ ریاض العلماء 2 / 158؛ ریحانة الادب 5 / 359 ـ 361 و 365؛ الکنی و الالقاب 3 / 199 و 200؛ بحار الأنوار 102 / 280؛ ایضاح المکنون 2 / 19؛ منتهی المقال 4 / 99؛ معجم رجال الحدیث 9 / 308؛ موسوعة طبقات الفقهاء 5 / 162؛ اعیان الشیعه 7 / 464 و 9 / 47؛ الذریعه 2 / 307، 312 و ...؛ معجم المؤلفین 5 / 117.

سیدمحمدحسین میرعبداللّه للهی