قفّال شاشی، عالم بزرگ شافعی در منطقه مرو به شمار می آمد. فورانی از علی بن عبداللّه طیسفونی حدیث شنید و ابوالقاسم صدفی در مرو و ابوالمظفر قشیری در نیشابور از او حدیث نقل کردند. 2 او از فقهای بزرگ3 و از پیشوایان مذهب شافعی بود4 و ریاست این مذهب به او رسید. 5 فورانی تصنیفات فراوانی در فقه، 6 اصول، کلام، ادیان و مذاهب بوده7 که کتاب الابانه در ده مجلد از جمله آنهاست. 8 او در سال 457ه به نیشابور آمد و به تدریس و تخریج حدیث پرداخت و فقها و بزرگان آن دیار از محضر او استفاده علمی بردند. 9 فورانی در سال 461ه در مرو درگذشت. 10 آثار دیگر او عبارت اند از: ثقة الابانه، 11 العمده، اسرارالفقه، شرح فروع ابن حداد، 12 کحاله این کتاب را به ابوالقاسم بن ابراهیم بن عبداللّه لرحمان فورانی نسبت می دهد، 13 العمل. 14

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 3 / 326. 2 ـ الانساب 4 / 405. 3 ـ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 444. 4 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 482. 5 ـ وفیات الاعیان 3 / 132. 6 ـ الانساب 4 / 405. 7 ـ وفیات الاعیان 3 / 132. 8 ـ معجم البلدان 2 / 18. 9 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب السیاق) 482. 10 ـ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 444. 1
[1] ـ الاعلام 3 / 326. 12 ـ هدیة العارفین 1 / 517، 13 ـ معجم المؤلفین 8 / 92. 14 ـ کشف الظنون 2 / 1441.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 18 / 264؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 305؛ البدایة و النهایه 12 / 98؛ لسان المیزان 3 / 433؛ الکامل فی التاریخ 10 / 68؛ العبر 2 / 311؛ تاریخ الاسلام 31 / 46؛ طبقات الشافعیه (ابن هدایه ا) / 162 معجم المؤلفین 5 / 169؛ مرآة الجنان 3 / 65؛ تهذیب الاسماء و اللغات 1 / جزء 2، 280.

عبداللّه لعلی باقری

عبداللّه لرحمان ـ قرشی

عبداللّه لرحمان ـ قرشی (زنده در قرن 5ه)

عبداللّه لرحمان بن علی بن احمد قرشی.

درباره تاریخ و زندگانی او اطلاعی نداریم، آنچه هست گفتار کتابشناس معروف آقابزرگ تهرانی است، او گوید کتابی به نام خواص القرآن در 130 باب درباره خواص آیات و سوره ها دارد و ظاهراً در نسخه ای دیگر به نام جامع خواص اسرار القرآن است. قرشی در آن کتاب گاهی از امام صادق علیه السلامنقل قول کرده، ولی بیشتر مطالب را از ابوعبداللّه تمیمی ـ زنده در سال 390ه ـ1 آورده است. به گفته آقابزرگ، تمیمی هم مطالب خود را از دانشمندان هند گرفته
بود. نسخه اول نزد یکی از اهالی بغداد و نسخه دوم در کتابخانه مجلس موجود می باشد. 2 از تاریخ درگذشت او نیز اطلاعی نداریم؛ ولی با توجه به قراین فوق او در قرن پنجم هجری می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 1 / 727. 2 ـ الذریعه 7 / 273 و 5 / 51.

مرتضی نجفی

عبداللّه لرحمان ـ قنازعی

عبداللّه لرحمان ـ قنازعی (341 - 413ه)

ابومطرف عبداللّه لرحمان بن مروان بن عبداللّه لرحمن قنازعی قرطبی.

او در سال 341ه در قرطبه دیده به جهان گشود. در اندلس علم فقه را نزد استادانی چون اصیلی و علم حدیث را نزد ابن ابی عیسی لیثی1 و علوم قرآن را نزد ابوالحسن انطاکی فرا گرفت. در سال 367ه2 به مناطقی از جمله قیروان و مصر سفر نمود و از بزرگان آنجا از جمله حسن بن رشیق بهره علمی برد و اجازه روایی دریافت نمود3 و از هفتصد تن از بزرگان و محدثان بنام روایت نقل کرد. 4 فقیه مالکی، محدث5 و از عالمان برجسته علم قرائت بوده و از ادبیات عرب نیز بهره داشت. 6 افرادی مثل ابوعمربن عبداللّه لبر از جمله شاگردان او به شمار می روند. 7 او کتابی مشهور در شرح الموّطا مالک نوشت و تفسیر قرآن ابن سلاّم را به اختصار درآورد. 8 کتاب های عقد الشروط و عللها9 و اختصار وثائق ابن الهندی آثار دیگر اوست. 10 قنازعی در سال 413 در قرطبه درگذشت و قاضی عبداللّه لرحمان بن بشر بر او نماز خواند11 و در مقبره معروف ابن عباس آن شهر به خاک سپرده شد.

پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 2 / 726. 2 ـ کتاب الصله 2 / 322. 3 ـ ترتیب المدارک 2 / 726. 4 ـ کتاب الصله 2 / 322. 5 ـ جذوة المقتبس 260. 6 ـ ترتیب المدارک 2 / 726. 7 ـ جذوة المقتبس 260. 8 ـ ترتیب المدارک 2 / 726. 9 ـ الاعلام 3 / 337. 10 ـ ترتیب المدارک 4 / 728. 1
[1] ـ کتاب الصله 2 / 322.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 28 / 322؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 342؛ بغیة الملتمس 371؛ طبقات المفسرین (سیوطی) / 54؛ طبقات المفسرین (داودی) 1 / 293؛ العبر 2 / 224؛ غایة النهایه 1 / 380؛ الدیباج 249؛ شذرات الذهب 3 / 198؛ معجم المؤلفین 5 / 194.

عبداللّه لعلی باقری