حدود 385 به دنیا آمد. او به تحصیل علم حکمت و پزشکی علاقه مند بود و در آن رشته به کسب علم پرداخت و از استادان زمان خود استفاده کرد که ابن سینا از آن جمله است. بسیار به کتاب های جالینوس علاقه داشت و در کتاب های او به پژوهش و تحقیق می پرداخت و شرح و تفسیر می نوشت. 2 ابن ابی صادق دارای بیانی فصیح، خوش سیما3 و باهوش بود4 و همین باعث شد در علوم به مراتب عالی رسیده و در پزشکی شکوفا گردد. او پزشکی ماهر گشته و بیماری های جسم را به خوبی تشخیص می داد5 او به ویژه در تشریح و کالبدشناسی مشهور گشت6 و ازهمین رو نیز به بقراط دوم شهرت پیدا کرد. 7 در شهر نیشابور به پزشکی مشغول شد و به علت علاقه به خدمت در شهر خود دعوت سلطان غزنوی را رد کرد. از کارهای مهم او معالجه عمید خراسان محمدبن منصور وزیر طغرل است. 8 این پزشک حکیم، آموخته های خویش را در اختیار دیگران نیز قرار می داد. سیداسماعیل جرجانی مؤلف دایرة المعارف پزشکی ذخیره خوارزمشاهی از شاگردان برجسته او بود. 9 او در زمینه اخلاق پزشکی معتقد بود: کسی که بدون درمان اخلاقی خویش به معالجه انسان ها بپردازد، در پست ترین مرتبه است. آثار قلمی خوبی از او برجای ماند که مورد استفاده حکیمان و طبیبان بعد از او بود: 10 شرح منافع الاعضاء در کالبدشناسی و تشریح، شرح کتاب المسائل فی الطب لحنین اسحاق، مختصر آن، شرح کتاب تقدمة المعرفة لبقراط، شرح کتاب منافع الاعضاء لجالینوس، حل شکوک الرازی علی کتب جالینوس و کتاب التاریخ تألیف اوست. 11 ابن ابی صادق در اواخر عمر دست از پزشکی کشید و در روستایی به نام انبرودستانه از توابع نیشابور سکنا گزید و در همانجا در حدود سال 470 درگذشت. 12

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ حکماء الاسلام 133. 2 ـ عیون الانباء 461. 3 ـ درة الاخبار 68. 4 ـ تاریخ طب در ایران 692. 5 ـ تاریخ حکماء الاسلام 133. 6 ـ المنتخب من السیاق 490. 7 ـ درة الاخبار 68. 8 ـ تاریخ حکماء الاسلام 133. 9ـ تاریخ پزشکی ایران (و سرزمین های خلافت شرقی) 248. 10 ـ درة الاخبار 68. 1
[1] ـ عیون الانباء 461. 12 ـ تاریخ حکماء الاسلام 133.

دیگر منابع: نزهة الارواح 391؛ هدیة العارفین 1 / 517؛ کشف الظنون 2 / 1834؛ ایضاح المکنون 2 / 279؛ معجم المؤلفین 5 / 154؛ الاعلام 3 / 316؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 2 / 670.

مرتضی نجفی

عبداللّه لرحمان ـ نیشابوری (357 ـ 431ه)

ابوسعد عبداللّه لرحمان بن محمدبن دوست نیشابوری، مشهور به ابن دوست.

عبداللّه لرحمان ـ نیشابوری

در سال 357ه در نیشابور دیده به جهان گشود، علوم حدیث را نزد ابوسعید رازی1 و علوم لغت و ادبیات را نزد ابونصر جوهری و دیگران فرا گرفت2 و پس از طی مراحل تحصیلات عالیه، یکی از بزرگان و فضلای برجسته نیشابور در فقه، ادب، نظم و نثر گردید. افرادی مثل ابوالحسن واحدی3 و ابوعبداللّه فارسی از جمله شاگردان او به شمار می روند. 4 او ردّیه ای بر زجاجی در ادبیات نیز دارد. رجال نویسان اهل سنت او را زاهد، متدین5 و امین و مورد اعتماد در نقل روایات6 و دارای مذهب حنفی توصیف کرده اند. 7 در مورد چگونگی ناشنوایی او مطلبی به دست نیامد؛ ولی برخی نوشته اند: ناشنوا بوده و کتاب را روی دامن خویش می نهاد و عبارات کتاب را قرائت می نمود تا دیگران بشنوند ولی خود نمی شنید. 8 او طبع شعر قوی داشته و اشعار ملیحی سروده است. 9 دیوان شعر اثر اوست. او سرانجام در ماه ذی القعده سال 431ه درگذشت. 10

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 479. 2 ـ تاریخ الاسلام 29 / 346. 3 ـ همان. 4 ـ تاریخ نیشابور 479 و 480. 5 ـ تاریخ الاسلام 29 / 346 و 347. 6 ـ تاریخ نیشابور 479 و 480. 7 ـ الجواهر المضیئه 2 / 403. 8 ـ دمیة القصر 2 / 971. 9 ـ یتیمة الدهر 4 / 491. 10 ـ تاریخ نیشابور 480.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 17 / 509؛ انباه الرواة 2 / 167؛ فوات الوفیات 2 / 297؛ تاج التراجم 125؛ بغیة الوعاة 2 / 89؛ معجم المؤلفین 5 / 188.

پژوهشکده

عبداللّه لرحمن ـ حضرمی

عبداللّه لرحمن ـ حضرمی (م 413ه)

ابوالقاسم عبداللّه لرحمن بن شبلاق (عبداللّه) بن عبداللّه لرحمن حضرمی اشبیلی مشهور به ابن شبراق.

وی اهل اشبیلیه یکی از شهرهای اندلس، 1 معروف به ابن شبراق (شبلاق) بود. وی از ابومحمد باجی و دیگران روایت کرده است. قاسم بن محمد از او حدیث نقل کرده است. 2 وی مورخ، 3 شاعر، ادیب، فاضل و با ابوعمر یوسف بن هارون رمّادی مخاطبات شعری