از شاگردان اویند. ابوبکر شاشی8 فقیه و خطیب بغدادی تاریخ نگار معروف9 نیز از او بهره برده اند. اثر معروف او الشامل بهترین اثر فقه شافعی است. 10 ابن صباغ در اواخر عمر نابینا شد11 و سرانجام در 477 در شهر بغداد درگذشت و در خانه اش به خاک سپرده شد و سپس جسد او به گورستان باب حرب انتقال یافت. 12 دیگر آثار او عبارت اند از: العدة در اصول فقه، تذکرة العالم و الطریق السالم13 در تِصوف، المسائل (السائل)، الکامل فی الخلاف بین الشافعیة و الحنفیه، الفتاوی، الاشعار بمعرفة اختلاف علماء الاعصار. 14

پی نوشت ها

[1] ـ المختصر فی اخبار البشر 2 / 186. 2 ـ المنتظم 16 / 237. 3 ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 123 ـ 124. 4 ـ المنتظم 16 / 237. 5 ـ وفیات الاعیان 3 / 217. 6 ـ المستفاد من ذیل تاریخ بغداد 19 / 163. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 464. 8 ـ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 289 و 290. 9 ـ المستفاد من ذیل تاریخ بغداد 19 / 163. 10 ـ وفیات الاعیان 3 / 217. 1
[1] ـ الکامل فی التاریخ 10 / 141. 12 ـ المنتظم 16 / 237. 13 ـ وفیات الاعیان 3 / 217. 14 ـ هدیة العارفین 1 / 573.

دیگر منابع: مرآة الجنان 3 / 93؛ تهذیب الاسماء و اللغات 2 / 299؛ العبر 2 / 337؛ تاریخ ابن الوردی 1 / 370؛ النجوم الزاهره 5 / 119؛ شذرات الذهب 3 / 355؛ البدایة و النهایه 12 / 126؛ کشف الظنون 1 / 104 و 1114 و 2 / 1501 و 1129؛ معجم المؤلفین 5 / 233.

مرتضی نجفی

عبداللّه لصمد ـ بغدادی

عبداللّه لصمد ـ بغدادی (م 410ه)

ابوالقاسم عبداللّه لصمدبن منصوربن حسن بغدادی، مشهور به ابن بابک.

درباره ملیّت او اختلاف است؛ برخی او را در اصل ایرانی1 و برخی عرب2 دانسته اند؛ درهرحال او در بغداد به دنیا آمد. 3 از تاریخ ولادت و دیگر جزییات زندگی او اطلاعی نداریم. او از شاعران معروف قرن پنجم هجری بود. 4 اشعار بسیاری سرود که در آنها سبک خوب و اسلوب زلال پیداست. ثعالبی معتقد است اشعار او گاهی استواری و فصاحت پیشینیان را دارد و گاه ظرافت نوخاستگان را. 5 این شاعر ناآرام، سرگردان و پرکار بود. با سفر به شهرهای گوناگون در ایران و عراق همانند همدان، ری، گرگان، نیشابور، شیراز و همچنین موصل و واسط، 6 بزرگان و حاکمان آن مناطق را مدح می گفت7 که در این میان ستایش از صاحب بن عباد (م 385ه) برجسته است. او را
می توان از شاعران آل بویه و صاحب بن عباد شمرد. او زمستان ها را نزد صاحب و تابستان ها را در بغداد می گذراند. 8 گویند روزی صاحب از او پرسید آیا تو ابن بابک هستی ؟ جواب داد: ابن بابک، یعنی من فرزند خانه زاد شما هستم ؟ این سخن صاحب را بسیار خوش آمد. 9 ثعالبی مجموع اشعار او را به وسیله سهل بن مرزبان به دست آورده است10 ابن خلکان دیوان او را سه مجلد دانسته است. 11 نسخه خطی این دیوان موجود است. 12 راغب اصفهانی ادیب معاصر ابن بابک به بعضی اشعار او استشهاد کرده است13 و ابن خلکان نیز بعضی از اشعار او را آورده است. 14 ابن بابک سرانجام در شوال 41015 در شهر بغداد درگذشت. 16

پی نوشت ها

[1] ـ لغت نامه دهخدا 21 / 292. 2 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 382. 3 ـ تاریخ الاسلام 28 / 205. 4 ـ الکامل فی التاریخ 9 / 313. 5 ـ یتیمة الدهر 3 / 436 ـ 438. 6 ـ تاریخ التراث العربی 2 / 4 / 253. 7 ـ وفیات الاعیان 3 / 196 ـ 197. 8 ـ یتیمة الدهر 3 / 436 ـ 438. 9 ـ الکامل فی التاریخ 9 / 313. 10 ـ تیمیة الدهر 3 / 436. 1
[1] ـ وفیات الاعیان 3 / 197. 12 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 58. 13 ـ محاظرات الادبا 2 / 673. 14 ـ وفیات الاعیان 3 / 196 ـ 197. 15 ـ المنتظم 15 / 136. 16 ـ النجوم الزاهره 4 / 245.

دیگر منابع: شذرات الذهب 3 / 191؛ العبر 2 / 218؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 280؛ هدیة العارفین 1 / 573؛ معجم المؤلفین 5 / 237.

مرتضی نجفی

عبداللّه لصمد ـ بکری

عبداللّه لصمد ـ بکری (433 ـ 495ه)

ابوجعفر عبداللّه لصمدبن موسی بن هذیل بکری قرطبی.

وی در سال 433ه قمری و به احتمال در شهر قرطبه اندلس به دنیا آمد. از دوران کودکی و جوانی او اطلاع چندانی در دست نیست. وی در زمینه حدیث به کسب دانش پرداخت و از محدثان معروف عصرش چون پدرش موسی و حاتم بن محمد حدیث شنید. او در این عرصه از محدثان معروف عصر شد و در زمره عالمان مالکی مذهب شهر قرطبه درآمد. او احادیث شنیده را به دیگران نقل می کرد و این نقل حدیث را به اجازه ابن عبداللّه لبّر ـ محدث و فقیه قرطبی ـ انجام می داد. این محدث که از علم فقه نیز بهره داشت و با عقود و پیمان ها آشنا بود، از روی مهارت و نزد ابوعمرابن قطان فقیه قرطبه به مناظره و مباحثه می پرداخت. او در مسائل شرعی به پرسش های عموم مردم