عبداللّه لعزیز ـ

سعدیعبداللّه لعزیز ـ سعدی (327 ـ 405ه)

ابونصر عبداللّه لعزیزبن عمر بن نباته بن حمید سعدی بغدادی مشهور به ابن نباته.

در سال 327 در بغداد زاده شد1 و از شاعران بزرگ و بنام عصر خویش در دربار سیف الدوله و برخی حاکمان دیگر به شمار می رفت2 و ظاهراً متمایل به مذهب شیعه بوده است. 3 از چگونگی تحصیلات استادان و شاگردان وی اطلاعی در دست نیست. او به شهرهای گوناگونی سفر کرد و بسیاری از امیران و وزیران و پادشاهان و بزرگان را مدح کرده است. 4 در حلب به جمع شاعران بارگاه سیف الدوله پیوست. 5 زمانی نیز به ری مسافرت کرده و اشعاری در مدح ابوالفضل اللّه بن عمید سروده و به او پیوسته است. 6 ابن نباته دارای اشعاری ظریف و لطیف و پرمعنا بود. سروده هایش دارای الفاظ آشنا به ذهن، ساده و روان و در عین حال مضامینی بلند و نظامی پیوسته داشت و در قالب غزل، حماسه و امثال و حِکَم بوده است. 7 اشخاصی چون ابوالقاسم تنوخی8 و اصبهدوست دیلمی9 اشعار او را نقل کرده اند. فردی به نام حسین بن عبداللّه لرحمن نباتی از شاگردان او بوده است. 10 وی حدود سال 400 به طور پنهانی می زیسته است؛ 11 ولی دلیل آن مشخص نیست. ابن نباته دارای دیوان شعری است12 که بیشتر اشعار آن را ابوالفتح بن شیطا روایت کرده است. 13 وی سرانجام در سال 40514 در بغداد درگذشت و در مقبره خیزران دفن شد. 15

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5 / 452. 2 ـ الامتاع و المؤانسه 1 / 136. 3 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 5 / 30. 4 ـ مرآة الجنان 3 / 10. 5 ـ تاریخ التراث العربی 2 / 4 / 186. 6 ـ وفیات الاعیان 2 / 192. 7 ـ یتیمة الدهر 2 / 447 تا 466. 8 ـ تاریخ بغداد 10 / 466. 9 ـ اللباب 3 / 294. 10 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 5 / 30. 1
[1] ـ فهرست الندیم 195. 12 ـ الانساب 5 / 452. 13 ـ تاریخ الاسلام 28 / 117. 14 ـ المنتظم 15 / 109. 15 ـ الکامل فی التاریخ 9 / 251.

دیگر منابع: شذرات الذهب 3 / 176؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 234؛ تاریخ الحلب (عظیمی) 322؛ التذکرة الفخریه 307، 457 و 484؛ النجوم الزاهره 4 / 238؛ محاضرات الادباء 1 / 267؛ البدایة و النهایه 11 / 355؛ العبر 2 / 210؛ معجم المؤلفین 5 / 255؛ هدیة العارفین 1 / 577؛ کشف الظنون 1 / 800.

اسماعیل اسماعیلی

عبداللّه لعزیز ـ طرابلسی (حدود 400 ـ 481ه)

سعدالدین عزالمؤمنین ابوالقاسم عبداللّه لعزیزبن نحریر بن عبداللّه لعزیزبن برّاج طرابلسی مشهور به ابن براج.

عبداللّه لعزیز ـ طرابلسی

دانشمند سرشناس، فقیه برجسته و متکلم شیعه امامیه در سده پنجم هجری بود که در مصر زاده شد و دوران رشد و نمو خود را در آنجا گذراند. 1 تاریخ ولادت او در دست نیست، ولی چون گفته اند هشتاد و اندی عمر کرد، 2 ولادتش را در حدود 400ه می توان تخمین زد. عبداللّه لعزیز در پی دانش اندوزی به بغداد مهاجرت کرد و از دانشمندان طراز اول شیعه در آن عصر بهره ها برد. از سال 429ه تا زمان وفات سید مرتضی (م436ه) به مدت هفت سال در محضر سید کسب علم کرد3 و در هر ماه هیجده دینار از استاد شهریه دریافت می کرد. 4 پس از درگذشت سید مرتضی، چند سال نیز در درس شیخ طوسی (م 460) شرکت جست. 5 ابوالصلاح حلبی (م447) 6 و ابوالفتح محمدبن علی کراجکی (م449) 7 دیگر استادان طرابلسی بوده اند. در بعضی منابع از شیخ مفید (م413) نیز به عنوان استاد وی یاد شده است8 که از نظر زمانی جای تأمل دارد. ابن برّاج پس از رسیدن به درجات والای علمی و غنابخشیدن به اندوخته های خود، به عنوان نماینده شیخ طوسی به طرابلس رفت. 9 این سفر در سال 438ه بوده است. 10 او در طرابلس علاوه بر فعالیت های علمی - فرهنگی، از سوی جلال الملک به قضاوت منصوب شد و به مدت بیست یا سی سال در این شهر قضاوت کرد. 11 ابومحمد حسن بن عبداللّه لعزیزبن حسن جبهانی، 12 قاضی ابوالفضل اللّه سعدبن احمدبن ابی روح طرابلسی، 13 قاضی ابوعلی مؤدب حسین بن احمدبن غالب حلبی (م473)، 14 قاضی عبداللّه لجبار رازی فقیه امامیه در ری، 15 عبداللّه لعزیزبن ابی کامل طرابلسی، عبداللّه بن عمر طرابلسی، 16 حسن بن حسین بابویه قمی17 و کمیح18 موفق به حضور در درس و مجالس ابن براج شده و از وی علم آموختند. همچنین در طرابلس گفت وگویی با متکلم معتزلی قاضی ابویوسف عبداللّه لسلام قزوینی (م488) درباره شیخین داشته است. 19 وی در نهایت در نهم ماه شعبان 481ه در طرابلس بدرود زندگی گفت. 20 ابن براج علاوه بر تدریس و قضاوت، کتاب های متعددی در اصول و فروع فقه و مباحث کلام نوشت. تألیفات زیر را برای او شمرده اند: المهذب که مفتاح الکرامه یا مهذب القدیم در برابر مهذب الجدید (مهذب البارع)