نام کتاب : دائرة المعارف مؤلفان اسلامی نویسنده : --- جلد : 3 صفحه : 197
یافته بود. 8 از جمله علومی که در آنها متبحر بود علم فقه، اصول، ادبیات عرب، عروض، شعر، حساب، 9 کلام و محاسبه ارث و میراث می باشد. 10 ابومنصور پس از استادش ابواسحاق بر منصب او نشست و به املای حدیث مشغول بود و شاگردانی را نیز تربیت کرده است که از آن جمله اند: ناصر مروزی، ابوالقاسم قشیری11 و امام الحرمین ابوالمعالی جوینی. 12 علاوه بر اشعاری که از بغدادی بر جا مانده، 13 کتاب التکمله، 14 تفسیر القرآن15 و فضائح المعتزله16 از اوست. وی در ایام سلجوقیان از نیشابور خارج و به اسفراین رفت و در سال 427 در همانجا درگذشت و در جنب استاد خویش ابواسحاق به خاک سپرده شد. 17 در وفات وی اختلاف است. 18
پی نوشت ها
1ـ فوات الوفیات 2 / 371. 2ـ المنتخب من السیاق 545. 3ـ تاریخ الاسلام 29 / 194. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 136. 5 ـ المنتخب من السیاق 545. 6 ـ تبیین کذب المفتری 250. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 572. 8 ـ تبیین کذب المفتری 250. 9 ـ المنتخب من السیاق 545. 10 ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 136. 1 [1] ـ تبیین کذب المفتری 250. 12 ـ طبقات الشافعیه (قاضی شهبه) 1 / 211. 13 ـ مرآة الجنان 3 / 41. 14ـ وفیات الاعیان 3 / 203. 15 ـ طبقات الشافعیه (قاضی شهبه) 1 / 212. 16 ـ فوات الوفیات 2 / 372. 17 ـ انباه الرواة 2 / 186. 18 ـ تبیین کذب المفتری 250.
نیاکان وی ایرانی و خود در گرگان می زیست. 1 جرجانی از علمای بزرگ و مشهور علم نحو و ادبیات عرب و پیرو مذهب شافعی بود و در علم کلام بر مسلک اشعری طی طریق می نمود. 2 هرچند در منابع از تنها استاد او ابوالحسین فارسی یاد شده که جرجانی نحو را از او آموخته، 3 ولی صاحب روضات، عثمان بن جنّی و صاحب بن عباد را نیز از دیگر استادان او نام می برد. 4 جرجانی علاوه بر مهارت بسیار زیادی که در علم نحو داشت، در علم لغت، معانی و بیان و شعر نیز تخصص داشت و اشعاری نیز از او بر جا مانده است. 5 کسانی چون ابوالحسن فصیحی، 6 ابوزکریا تبریزی7 و احمدبن عبداللّه مهابادی8 از شاگردان جرجانی بوده و علم نحو را از وی فرا گرفته اند. وی سرانجام در سال 4719 یا 47410 در گرگان درگذشت. 11 آثار وی عبارت اند از: الجمل الصغری، 12 المفتاح، المغنی، 13 اعجاز القرآن، 14 اسرار البلاغه، الایجاز فی مختصر الایضاح، الجرجانیه در نحو، درج الدرر در تفسیر، مختار الاختیار در ادبیات، 15 العوامل المأه، تفسیر الفاتحه، العمده در تصریف و مقداری شعر. 16
پی نوشت ها
1ـ انباه الرواة 2 / 188. 2ـ تاریخ الاسلام 32 / 55. 3ـ انباه الرواة 2 / 188. 4ـ روضات الجنات 5 / 90. 5ـ دمیة القصر 2 / 578. 6ـ انباه الرواة 2 / 189. 7 ـ مفتاح السعاده 1 / 201. 8 ـ روضات الجنات 5 / 90. 9 ـ انباه الرواة 2 / 189. 10ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 150. 11ـ معجم المؤلفین 5 / 310. 12 ـ وفیات الاعیان 2 / 93 و 3 / 337. 13 ـ تاریخ الاسلام 32 / 55. 14 ـ انباه الرواة 2 / 189. 15 ـ هدیة العارفین 1 / 606. 16 ـ معجم المؤلفین 5 / 310.
دیگر منابع: شذرات الذهب 3 / 240؛ دول الاسلام 242؛ العبر 2 / 330؛ بغیة الوعاة 2 / 106؛ النجوم الزاهره 5 / 108؛ طبقات المفسرین (داوودی) 1 / 336؛ کشف الظنون 1 / 83؛ فوات الوفیات 2 / 369؛ سیر اعلام 18 / 432؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 275؛ آثار البلاد 414.
اسماعیل اسماعیلی
عبداللّه لکریم ـ صبّاغی
عبداللّه لکریم ـ صبّاغی (حیات قرن 5ه)
ابوالمکارم عبداللّه لکریم بن محمد بن احمدبن علی صباغی مدینی ملقب به رکن الائمّه.
از زمان و محل ولادت، چگونگی رشد و تحصیلات و زندگی وی اطلاعاتی در دست نیست. تنها می دانیم وی از علمای بزرگ حنفیه است. فقه را از ابویسر محمدبن محمد بزدوی (م493ه) فرا گرفته است. و شخصی به نام یوسف بن خلیل از شاگردان وی بوده و از او روایت نقل کرده است. او دارای کتاب طلبة الطلبه و شرحی بر المختصر قدوری است1 تاریخ وفات او نیز معلوم نیست؛ ولی به استناد و تاریخ درگذشت استادش بزدوی روشن می شود وی در قرن پنجم می زیسته است.
پی نوشت ها
[1] ـ الجواهر المضیئه 4 / 99.
دیگر منابع: الطبقات السنیه 4 / 376؛ الفوائد البهیّه 101؛ کشف الظنون 2 / 1634؛ هدیة العارفین 1 / 608.
اسماعیل اسماعیلی
نام کتاب : دائرة المعارف مؤلفان اسلامی نویسنده : --- جلد : 3 صفحه : 197