قرآن تلاوت می کرد و می افزاید او مودب بود و از روی زهد و برای کارهای شگفت احسان می کرد. اثر مکتوب او کتاب الزهد است. ابن الحاج هنگام عزیمت به حج و در سال 419ه در شهر قیروان تونس درگذشت. 1

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 1 / 263.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 28 / 462؛ هدیة العارفین 1 / 450؛ معجم المؤلفین 6 / 121.

مرتضی نجفی

عبداللّه ـ قیسی

عبداللّه ـ قیسی (م پیش از 500ه)

ابومحمد عبداللّه بن ابراهیم بن هاشم قیسی معروف به حفید هاشم.

او از اهالی شهر مریه اندلس و از محدثان آن دیار بود و داماد او ابوعبداللّه حمیری از او حدیث شنیده و نقل کرد و محتوای کتاب حفید هاشم را از او یاد گرفت. وی فقیه و زاهد بود، مردم شهر به او پیشنهاد قضاوت کردند، او سخت با این پیشنهاد مخالفت کرد و اعلام کرد اگر پافشاری کنند از دیار خود خواهد رفت و بدین ترتیب زیر بار نرفت. وی کتاب التفریع ابن جلاب را شرح کرده است. تاریخ دقیق فوت او مشخص نیست؛ ولی به یقین پیش از سال 500ه درگذشته است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 247.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 34 / 352؛ الوافی بالوفیات 17 / 711؛ معجم المؤلفین 6 / 19.

پژوهشکده

عبداللّه ـ مالکی

عبداللّه ـ مالکی (پس از 450ه)

ابوبکر عبداللّه بن محمدبن عبداللّه مالکی قیروانی.

او اهل قیروان تونس بود1 و در نیمه اول قرن پنجم ه در همان شهر به دنیا آمده بود و در آنجا سکونت داشت و زندگی می کرد. وی بعد از تخریب شهر قیروان در سال 449 باز در همان شهر باقی ماند. ابوبکر مالکی در کسب علم از عالمان عصر خود بهره برد. برادران أجدابی (حسین، حسن و علی) و همچنین احمد خولانی (م435ه) که با او نسبت خویشاوندی داشت، از استادان او بودند. 2 او بعد از سال ها تلاش در کسب علم به مقام علمی خوبی رسید و از دانشمندان بنام
قیروان به شمار آمد. او معلومات خویش را در اختیار دیگران نیز گذاشته است. فقیه معروف محمد مازری از عالمان بنام مغرب و همچنین عبداللّه لکریم مقری (متولد440ه) از او بهره برده اند. 3 او در سفری هم که به شهر صقلیه داشت، در آنجا نیز به تدریس پرداخت. 4 او تاریخ نگار نیز بود و اثری در تاریخ برجای گذاشت که ریاض النفوس نام دارد. وی در آن کتاب عالمان و عابدان شهر قیروان و افریقیه را گردآورده است. این کتاب مرجع استفاده محققان بعد از او بوده است. قاضی عیاض، 5 محمود مقدیش، 6 ابن حجر7 و تلمسانی8 از آن جمله اند. از تاریخ مرگ او اطلاعی در دست نیست؛ ولی در سال 449 حاضر به ترک قیروان شد؛ همچنین شاگردش عبداللّه لکریم در سال 440 متولد شده است؛ پس باید مدت ها پس از آن درگذشته باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلان بالتوبیخ 128. 2 ـ تاریخ التراث العربی 2 / 1 / 244؛ ریاض النفوس 20 و 21. 3 ـ معجم السفر 189. 4 ـ مقدمة ریاض النفوس 20. 5 ـ ترتیب المدارک 2 / 10 و 205. 6 ـ نزهة الانظار 1 / 330. 7 ـ تهذیب التهذیب 6 / 82. 8 ـ نفح الطیب 3 / 57.

دیگر منابع: تاریخ التراث العربی 2 / 1 / 244؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 27؛ معجم المؤلفین 6 / 129؛ الاعلام 4 / 122.

مرتضی نجفی

عبداللّه ـ مروزی

عبداللّه ـ مروزی (348 ـ زنده در 428ه)

ابوبکر عبداللّه بن حسن بن عبداللّه لرحمن مروزی.

او در سال 348ه در شهر مرو دیده به جهان گشود. دیرهنگام به تحصیل علوم پرداخته بود و پس از سالیان متمادی، یکی از فقها و علمای برجسته در ادبیات گردید. او طبق مذهب کوفیین ادبیات عرب را آموخته بود و تألیفاتی هم در همین زمینه دارد که کتاب الابتداء بر مذهب کوفیین از جمله آنهاست. همچنین کتاب المغنی در فقه حنفی در هفت جزء دارد. مروزی زمانی به اندلس رفت و از افرادی از جمله ابوبکربن میراثی بهره برده، اجازه روایت گرفت. گویند او دارای مذهب حنبلی بوده است. تاریخ وفات او به دست نیامد؛ ولی تا سال 428ه حیات داشته است. 1 کحاله به اشتباه ولادت او را 384 و مرگ وی را 424 ضبط کرده است. 2