پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 1 / 297؛ 2 ـ معجم المؤلفین 6 / 43.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 17 / 128؛ بغیة الوعاة 2 / 38؛ هدیة العارفین 1 / 450؛ دایرة المعارف الشیعیة العامه 12 / 290؛ تاریخ الاسلام 29 / 130.

پژوهشکده

عبداللّه ـ مروزی

عبداللّه ـ مروزی (327 ـ 417ه)

ابوبکر عبداللّه بن احمدبن عبداللّه مروزی مشهور به قفال صغیر.

در مقابل محمدبن علی شاشی معروف به قفال کبیر او را به قفال صغیر موصوف کرده اند. مروزی در ترویج مذهب شافعی زحمت بسیاری کشید و این قفال همان است که در حضور سلطان محمود عزنوی یک نماز موافق مذهب ابوحنیفه و نمازی دیگر به اصول مذهب شافعی به جای آورد و به دلیل همین نماز، سلطان را از مذهب حنفی به مذهب شافعی گردانید. 1 وی در سال 327ه به دنیا آمد. 2 در ابتدا به کار قفل سازی مشغول بود و در آن صنعت مهارت کامل داشت. در سی سالگی به تحصیل علم پرداخت و در علم فقه، یگانه روزگار خویش گشت. استاد او در فقه ابوزید فاشانی بود و از خلیل بن احمد قاضی حدیث شنید. قفال خود، صاحب طریقت خراسانیین بود و بزرگان آن دیار همچون ابوعبداللّه محمدبن عبداللّه لملک مسعودی، ابوعلی بن شعیب سنجی و ابوالقاسم عبداللّه لرحمان بن محمدبن فوران نزد وی فقه را آموختند. 3 شیخ ابومحمد جوینی و قاضی حسین از اصحاب قفال به شمار می رفتند. 4 قفال کتاب فروع ابوبکر محمدبن حداد مصری5 و کتاب التخلیص را شرح کرد6 و پس از نود سال عمر در سال 417ه در مرو درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ ریحانة الادب 4 / 482. 2 ـ معجم المؤلفین 6 / 26. 3 ـ تاریخ الاسلام 28 / 422. 4 ـ البدایة و النهایه 12 / 27. 5 ـ وفیات الاعیان 3 / 46. 6 ـ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 147. 7 ـ تاریخ الاسلام 28 / 422.

دیگر منابع: الانساب 4 / 533؛ مرآة الجنان 3 / 24؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 405؛ العبر 2 / 232؛ النجوم الزاهره 4 / 265؛ شذرات الذهب 3 / 207؛ دول الاسلام 218؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 281؛ طبقات فقهاء الشافعیه (عبادی) 105؛ طبقات الشافعیه (ابن هدایة ا) 134؛ ایضاح المکنون 2 / 188؛ هدیة العارفین 1 / 450؛ الاعلام 4 / 66.

سیدمهدی حسینی عربی

عبداللّه ـ

معتزلیعبداللّه ـ معتزلی (32
[1] ـ 409ه)

ابواحمد عبداللّه بن محمد معتزلی مشهور به ابن ابی علاّن.

در سال 321ه دیده به جهان گشود، 1 علم کلام را نزد استادش ابوعبداللّه حسن بصری آموخت و از بزرگان و شیوخ معتزله و از علمای کلام و تفسیر به شمار می آمد. در شهر اهواز به تدریس اشتغال داشت2 و قضاوت آنجا را نیز برعهده گرفته بود. 3 دارای مال و اموال بسیار بوده است. وی در زمینه کلام4 و تفسیر تألیفاتی داشت. 5 ابواحمد کتابی در معجزات النبی صلی الله علیه و آلهشامل حدود هزار معجزه را جمع آوری نموده است. 6 دیگر اثر او کتاب الخبایا می باشد. وی در سال 409ه از دنیا رفت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الکامل فی التاریخ 9 / 311. 2 ـ طبقات المعتزله / 114. 3 ـ الکامل فی التاریخ 9 / 311. 4 ـ النجوم الزاهره 4 / 243. 5 ـ طبقات المعتزله 1 / 114. 6 ـ الکامل فی التاریخ 9 / 311. 7 ـ هدیة العارفین 1 / 449.

دیگر منابع: الاعلام 4 / 121؛ معجم المؤلفین 6 / 84 و 132؛ ایضاح المکنون 2 / 291؛ لغت نامه دهخدا 9 / 3868؛ البدایة و النهایه 12 / 7.

پژوهشکده

عبداللّه ـ ناصحی

عبداللّه ـ ناصحی (م 447ه)

ابومحمد عبداللّه بن حسین ناصحی خراسانی نیشابوری.

از زمان و محل ولادت وی اطلاعی در دست نیست. وی در بخارا می زیست1 و از شیوخ و فقها حنفیه در عصر خویش به شمار می رفت. فقه را از قاضی عتبة ابوهیثم2 و حدیث را از کسانی چون بشربن احمد اسفراینی و حاکم ابواحمد آموخته و از ایشان روایت کرده است. 3 در سال 412 که قصد زیارت خانه خدا را داشت وارد بغداد شد. 4 وی سال ها مجلس املای حدیث داشت و به تدریس و مناظره و فتوا و تألیف می پرداخت. فقهی روشمند و مورد رضایت فقها داشت5 و از فقهای مورد اعتماد و باورع بود. 6 شاگردانی را نیز تربیت کرده است. پسرش فقه را از وی آموخته7 و کسان چون ابوعبداللّه فارسی، اسماعیل بن عمرو بحیری8 و علی بن عبداللّه لغالب حدیث را از وی فرا گرفته و روایت کرده اند. ناصحی از مشاغل اجتماعی و سیاسی نیز به دور نبوده و مدت مدیدی در خراسان سمت قضاوت را برعهده داشت9 و رییس قضات دربار سلطان محمود در بخارا بود. 10 او دارای تألیفاتی نیز بود که عبارت اند از: مختصر فی