محمدبن احمدبن عبدک حبّال و جماعتی دیگر کسب علم نمود. 2 افرادی همچون عبداللّه لوهاب بن مبارک انماطی، ابوالفضل بن ناصر از شاگردان وی بودند و از او حدیث نقل کرده اند. 3 وی در ربیع الثانی سال 483ه به خواست خواجه نظام الملک برای تدریس در مدرسه نظامیه وارد بغداد شد و چون در این زمان حسین بن محمد طبری هم در نظامیه تدریس داشت، لذا هر کدام به نوبت در یک روز تدریس می کردند تا اینکه پس از یک سال (484ه) از این شغل برکنار شد و به املای حدیث در جامع قصر پرداخت. 4 فامی را از بزرگان علمای شافعی دانسته اند، طوری که در مدت هیجده سال هفتاد اثر تألیف کرد و کتاب تفسیری داشته که در آن صد هزار بیت شعر به عنوان شاهد مثال آورده بود. 5 وی علاوه بر تفسیر در حدیث، تاریخ، فقه و علوم دیگر نیز متبحر و در مذهب خود سرآمد بود. 6 اما ابن جوزی می گوید: در املای حدیث به دلیل نداشتن انس و الفت در این امر تحریفات ظریفی داشته است، طوری که در یک حدیث به جای عبارت « کتاب فی علّیین » آورده « کنار فی غلس ». 7 وی در 27 رمضان سال 500 در شیراز وفات یافت. 8 با وجود اینکه گفته شده است وی دارای هفتاد تألیف بوده، تنها از سه اثر زیر یاد شده است؛ تاریخ الفقهاء، تفسیر القرآن و الآحاد. 9

پی نوشت ها

[1] ـ ذیل تاریخ بغداد (ابن نجار) 1 / 231. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 249 ـ 252. 3 ـ ذیل تاریخ بغداد 1 / 231. 4 ـ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 267. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 249 ـ 252؛ ذیل تاریخ بغداد1 / 232. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 7 / 206. 7 ـ المنتظم 17 / 104. 8 ـ طبقات الشافعیة الکبری 7 / 206. 9 ـ هدیة العارفین 1 / 637.

دیگر منابع: شذرات الذهب 2 / 214؛ الاعلام 4 / 185؛ الکامل فی التاریخ 10 / 439؛ لسان المیزان 4 / 90؛ فیض القدیر شرح الجامع الصغیر 4 / 298؛ میزان الاعتدال 2 / 683؛ معجم المؤلفین 6 / 229.

قهرمان کرمی

عبداللّه لوهاب ـ قرطبی

عبداللّه لوهاب ـ قرطبی (م 438ه)

ابومغیره عبداللّه لوهاب بن احمدبن عبداللّه لرحمان قرطبی.

وی از خاندان علم و ادب ابن حزم در اندلس و اهل قرطبه بود و در آن شهر زندگی می کرد. در علوم آداب، شعر و بلاغت از پیشگامان و
در کتابت خوش خط بود. او نثر زیبا و بیانی روان داشت. وی از افرادی مانند ابوالقاسم وهرانی استفاده کرد. 1 وزیر دربار مستظهر بود2 و از آنچه بهره داشت به مستظهر خدمت کرد. 3 مستظهر او و علی بن احمد و ابن شهید اندلسی را به خود نزدیک ساخته و با آنان مباحثه و مناقشه می کرد. 4 وی با کشته شدن مستظهر به زندان مستکفی افتاد5 و بعد از رهایی به شهرهای مرزی رفت و در زمره کاتبان دربار درآمد. او به برکت خط خوشش به اموال بسیاری دست یافت. 6 او شاعر بود و در سرودن شعر استعداد سرشاری داشت؛ این، از اشعار زیبایش که در آثار حمیدی، 7 ابن خاقان8 و ضبی9 آمده هویداست. در شعر غنایی پیشتاز شاعران اندلس بود. 10 از این شاعر مجموعه اشعاری باقی مانده است. 11 او با ابن شهید اندلسی و پسر عمویش ابن خرم بسیار صمیمی بود؛ اگرچه با آنان به مناظره و مشاجره می پرداخت، او بارها در این مناظره ها بر پسرعمویش چیره گشت. با ابن ربیب نیز مکاتبه داشت و در جواب نامه او که مردم اندلس را مذمت کرده بود، به خوبی از ملیت خویش دفاع کرد. آثار بسیاری تألیف کرد که هیچ یک برجای نیست و فقط ابن بسام قطعاتی از نامه های او را به برخی بزرگان آورده است. 12 وی سرانجام در سال 438ه در طلیطله درگذشت. 13

پی نوشت ها

[1] ـ الصله 2 / 380. 2 ـ جذوة المقتبس 273. 3 ـ الذخیره 1 / 1 / 132. 4 ـ نفح الطیب 1 / 488 ـ 489. 5 ـ المغرب 1 / 55. 6 ـ الذخیره 1 / 1 / 132. 7 ـ جذوة المقتبس 273. 8 ـ مطمح الانفس 88. 9 ـ بغیة الملتمس 381. 10 ـ تاریخ الفکر الاسلامی (پالنثیا) 12. 1
[1] ـ بغیة الملتمس 380. 12 ـ الذخیره 1 / 1 / 133 ـ 139 و 152 ـ 156. 13 ـ الصله 2 / 381.

دیگر منابع: الادب الاندلسی (شکعه) 254؛ معجم المؤلفین 6 / 218؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 344.

مرتضی نجفی

عبداللّه لوهاب ـ قرطبی

عبداللّه لوهاب ـ قرطبی (403 ـ 461ه)

ابوالقاسم عبداللّه لوهاب بن محمدبن عبداللّه لوهاب انصاری قرطبی.

وی در سال 403ه به دنیا آمد. اصل و تبار او از أشونه اندلس1 و خود اهل قرطبه بود. 2 برای حج به مکه رفت و در آنجا از ابوبکر محمدبن علی مطوّعی حدیث شنید. همچنین به بلاد دمشق، حران مصر و میافارقین سفر نمود و از افرادی مانند ابوالحسن سمسار،