ابوالقاسم زیدی، ابوالحسن حوفی و ابوعبداللّه محمدبن احمد فاسی حدیث شنید و علم قرائت ها را از ابوعلی حسن بن ابراهیم اهوازی فرا گرفت. عبداللّه لوهاب از بزرگان علم قرائت و از خطبا و حفاظ عالی مقام قرطبه بود. قرائت های مختلف را به خوبی ضبط کرده بود و مردم برای یادگیری قرائت ها از جاهای گوناگون نزد او می آمدند. 3 از جمله شاگردان وی می توان به افرادی مانند ابوالقاسم خلف بن نحاس، علی بن احمدبن کرز و ابوالحسن یحیی بن بیاز اشاره نمود. 4 او دارای مذهب مالکی بود. 5 قرطبی کتاب المفتاح را در قرائت ها از خود برجای گذاشت و در سال 461 از دنیا رفت. 6

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 381. 2 ـ الاعلام 4 / 185. 3 ـ کتاب الصله 2 / 381. 4 ـ غایة النهایه 1 / 482. 5 ـ ایضاح المکنون 2 / 527. 6 ـ تاریخ الاسلام 31 / 52.

دیگر منابع: نفح الطیب 2 / 637؛ معجم المؤلفین 6 / 229؛ هدیة العارفین 1 / 637؛ کشف الظنون 2 / 1770.

محمود هیئتی

عبداللّه لوهّاب ـ واسطی

عبداللّه لوهّاب ـ واسطی (م424ه)

ابوالقاسم عبداللّه لوهّاب بن علی بن طلحه واسطی.

رجال نویسان اهل سنت او را نحوی توصیف نموده اند. اعراب القرآن در 25 مجلد اثر وی می باشد. 1 واسطی در سال 424ه از دنیا رفت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المفسرین 1 / 339. 2 ـ معجم المؤلفین 6 / 225.

سیدمحمد علوی

عبدوس ـ همدانی

عبدوس ـ همدانی (395 ـ 490ه)

ابوالفتح عبدوس بن عبداللّه بن محمد همدانی رودباری فارسی.

عبدوس در سال 395ه در خانواده ای صاحب منصب چشم به جهان گشود. تحصیلات خود را در همین شهر نزد پدرش، عموی پدرش و محمدبن احمدبن حمدویه طوسی آغاز کرد، آن گاه برای تکمیل دانش خود به مناطق گوناگون هجرت کرد. در دینور از احمدبن حسین کسار، حسین بن محمد ثقفی و منصوربن ربیعه قرشی، در ری نزد اسماعیل بن علی سمان و احمدبن محمد بجلی و در نیشابور
از منصوربن رامش، حسن فارسی، عبداللّه لغافر فارسی، اسماعیل صابونی و قاضی الحرمین حدیث آموخت. احمدبن علی بن لال همدانی و علی بن عبداللّه صوفی همدانی از استادان اجازه روایی اویند؛ 1 همچنین در اصفهان (در محله خون) به منزل فضل بن محمدبن طاهر جعفری وارد شده، از او نیز اجازه روایت گرفته است. 2 عبدوس که به درجه ای از علم و دانش رسیده بود، در سال 466 به بغداد رفت و کرسی تدریس تشکیل داد. مبارک بن عبداللّه لجبار صیرفی و ابوالقاسم بن سمرقندی از جمله شاگردان همدانی هستند. ابوالفتح پس از آن به همدان بازگشت و ریاست علمای همدان را نامدار شد. وی را به داشتن صفاتی نیکو، فضل و دانش و ثروت توصیف کرده اند. محمدبن طاهر مقدسی در گذر از همدان او را دیده که سنن نسایی را تدریس می کرده و این کتاب را که با خط خوش او نوشته شده بود، از وی می ستاند. گفته شده در آخر عمر نابینا و ناشنوا شد و بر روایت هایی که پس از سال 486 نقل می کرد، اعتبار قایل نیستند. همدانی در نهایت پس از عمری طولانی (95 سال) در سال 490ه در همدان درگذشت. فرزندش حسین بر او نماز خواند و در مکانی به نام « خانخاهیه رودبار » به خاک سپرده شد. 3 عبدوس با اینکه از علمای اهل سنت به شمار می رود، دانشمندی منصف بوده و بسیاری از روایت های مطابق با عقیده شیعه از جمله حدیث غدیرخم را روایت کرده است. 4 او کتابی به نام بیان التعبیر به یادگار گذاشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الذیل علی تاریخ بغداد (ابن نجار) 16 / 426 ـ 430. 2 ـ شواهد التنزیل 1 / 460. 3 ـ ذیل تاریخ بغداد، همان. 4 ـ ر. ک: الغدیر 1 / 234؛ الطرائف 254؛ الجواهر السنیه 296؛ المناقب (خوارزمی) 67، 88 و 105. 5 ـ کشف الظنون 1 / 260 و 644.

دیگر منابع: ادب الاملاء و الاستملاء 68؛ تاریخ الاسلام 33 / 338؛ سیر اعلام النبلاء 19 / 97؛ المعین فی طبقات المحدثین 147؛ لسان المیزان 4 / 95؛ شذرات الذهب 3 / 395؛ العبر 2 / 363؛ مرآة الجنان 3 / 116؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 325.

محمد غفوری

عبد ـ هروی

عبد ـ هروی (355 ـ 434ه)

ابوذر عبدبن احمدبن محمد هروی انصاری ملقب به ابن سماک.

نام وی را عبداللّه 1 و عبیداللّه 2 نیز ذکر کرده اند. او در سال 355 یا