علی ـ

اصطخریعلی ـ اصطخری (322 ـ 404ه)

ابوالحسن علی بن سعید اصطخری بغدادی.

در سال 322ه به دنیا آمد1 و در باب الریاح بغداد سکونت داشت. 2 از اسماعیل بن محمد صفار حدیث نقل کرد و افرادی مثل احمدبن علی تَوَّزی از او روایت کردند. او یکی از متکلمان بزرگ معتزله بود، ولی در فقه به مذهب شافعی گرایش داشت. 3 او برای القادر با کتابی به نام ردّ علی الباطنیه نوشت و از طرف وی دستور داده شد مقرری مناسبی برای او بپردازند و حتی بعد از مرگ او این مستمری ادامه داشته و به فرزندانش پرداخت می شد. او سرانجام در سال 404ه درگذشت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 4 / 291. 2 ـ المنتظم 15 / 100. 3 ـ تاریخ بغداد 11 / 431. 4 ـ المنتظم 15 / 100.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 28 / 104؛ البدایة و النهایه 11 / 352؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 144؛ تاریخ ابن وردی 1 / 316؛ معجم المؤلفین 7 / 99؛ الکامل فی التاریخ 9 / 246؛ النجوم الزاهره 4 / 236؛ طبقات شافعیة سبکی 5 / 258.

پژوهشکده

علی ـ اصفهانی

علی ـ اصفهانی (م422ه)

ابوالحسن علی بن یحیی بن جعفر مشهور به ابن عبدکویه اصفهانی.

کمی پس از سال 330ه و به احتمال در اصفهان به دنیا آمد و در همان شهر نیز زندگی می کرد. برای فراگیری علم به سرزمین های گوناگون از قبیل عراق و حجاز سفر کرد و از محدثان عصر خود در اصفهان، بصره و مکه همانند محمد کسائی، احمد شعار و ابراهیم دینلی استفاده کرد و حدیث فرا گرفت و احادیثی را که شنیده بود به دیگران نیز انتقال می داد. ابوبکر خطیب و محمد فرسانی از جمله شاگردان روایی اویند. اهل سنت او را موثق می دانند. 1 این محدث اصفهانی در شهر اصفهان و در مسجد جامع آن روز به اقامه نماز می ایستاد. 2 احادیث ابن عبدکویه با عنوان امالی بر جای ماند. ابن عبدکویه در محرّم سال 422ه3 و به احتمال قوی در اصفهان درگذشت.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 29 / 89. 2 ـ العبر 2 / 248. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 479.

دیگر منابع: الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 285؛ تاریخ التراث العربی 1 / 1 / 472؛ المستدرک المعجم المؤلفین 519؛ فهرست مخطوطات دارالکتب الظاهریه (الحدیث) 70.

مرتضی نجفی

علی ـ اندلسی

علی ـ اندلسی (384 ـ 456ه)

ابومحمد علی بن احمد بن سعیدبن خرم اندلسی، مشهور به ابن حزم.

به گفته خود وی تولدش در قرطبه در سال 384 بوده است. 1 اجدادش ایرانی و جد اعلایش یزید، آزادشده و مولای یزیدبن ابی سفیان بود؛ ازاین رو ابن حزم علایق خاصی به امویان دارد. پدرش از معاریف قرطبه و از وزرای دولت بنی عامر بود. خاندان ابن حزم به سیاست و ادب و شعر و منطق و فلسفه شهره اند؛ چنان که خود وی نیز مدتی سمت وزارت را برعهده داشت. 2 وی از سال 400 از کسانی چون یحیی بن مسعود، ابوعمر احمدبن محمدبن جسور، یونس بن عبداللّه قاضی، محمدبن سعیدبن نبات حدیث شنید. افرادی مانند فرزندش فضل، ابوعبداللّه حمیدی و ابوالحسن شریح بن محمد از او روایت کرده اند. 3 ابن حزم که در خانواده ای ثروتمند پرورش یافت، از نظر مذهب فقهی بر روش شافعیان بود و سپس به پیروان داود ظاهری پیوست. 4 یاقوت، تعداد آثار ابن حزم را حدود چهارصد اثر دانسته که در موضوعات گوناگون نوشته است. 5 بخشی از تألیفات وی امروزه در دسترس ماست و البته بخش عمده آن به ما نرسیده است. این آثار عبارت اند از: الایصال إلی فهم کتاب الخصال، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، الاجماع و مسائله، مراتب العلوم و کیفیة طلبها و تعلق بعضها ببعض، اظهار تبدیل الیهود و النصاری للتوراة و الانجیل، الصادع و الرادع، شرح حدیث الموطاء، الجامع فی صحیح الحدیث، التلخیص و التخلیص فی المسائل النظریه، منتقی الاجماع و بیانه، الامامة و السیاسة فی قسم سیر الخلفاء، اخلاق النفیس، کشف الإلباس ما بین اصحاب الظاهر و اصحاب القیاس، رسائل، المُجلّی فی الفقه، المحلّی فی شرح المجلّی، حجة الوداع، قسمة الخمس فی الرد علی اسماعیل القاضی، الاثار التی ظاهرها التعارض و نفی التناقض عنها، ما انفرد به مالک و ابوحنیفة و الشافعی، مختصر الموضح، اختلاف