علی ـ

رُحَبیعلی ـ رُحَبی (م 499ه)

ابوالقاسم علی بن محمدبن احمد رُحبی سمنانی ملقب به ابن سمنانی.

وی در رحبه مالک بن طوق (مکانی بین رقه و بغداد) چشم به جهان گشود. فقه حنفی را نزد قاضی القضات ابوعبداللّه محمدبن علی دامغانی به پایان رسانید و کلام را نزد ابوعلی محمدبن احمدبن ولید خواند. وی با القائم عباسی معاصر بود و شباهت بسیاری به ابوجعفر سمنانی داشت. در موضوع فقه، تاریخ، شروط کتاب نوشته است. او سرانجام در سال 499ه درگذشت. مرگ او را ماه ربیع الاول سال 493 و در 66 سالگی ذکر کرده اند. 1 روضة القضات، العروة الوثقی و حاشیه ای بر مقامات حریری آثار اوست. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الجواهر المضیئه 2 / 610؛ الفوائد البهیه 123. 2 ـ معجم المؤلفین 7 / 180؛ الاعلام 4 / 329.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1133؛ هدیة العارفین 1 / 694؛ ایضاح المکنون 2 / 99 و 3 / 596؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 6 / 292.

محمدجعفر مرادی

علی ـ رزّاز

علی ـ رزّاز (335 ـ 419ه)

ابوالحسن علی بن احمدبن محمد رزّاز بغدادی مشهور به ابن طیّب.

او در سال 3331 یا 335ه در بغداد دیده به جهان گشود. و در کرخ بغداد سکونت داشت. در ابتدا در بازار رزّازین (برنج فروشان) بغداد دکان برنج فروشی داشت، سپس به دنبال تحصیل علوم رفت. علم قرائت را نزد استادانی چون ابوبکربن مقسم و علم حدیث را نزد استادانی چون ابوعمروبن سمّاک و دیگران فرا گرفت. او از محضر استادان بسیاری در بغداد بهره علمی برده و یکی از محدثان بزرگ2 و قاریان صاحب نام بغداد گردید. عبداللّه لسیدبن عتّاب و دیگران از جمله شاگردان او در بغداد بودند. 3 خطیب بغدادی می گوید: من یک جزء حدیثی از او را به خط پدرش دیدم که در آن املاهای استادش ابوعمروبن سماک بوده است. او اواخر عمرش بینایی خویش را از دست داد و در سال 419ه در بغداد درگذشت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ غایة النهایه 1 / 523. 2 ـ تاریخ بغداد 11 / 329. 3 ـ غایة النهایه 1 / 523. 4 ـ تاریخ بغداد 11 / 329.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 17 / 365؛ العبر 2 / 237؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 282؛ میزان الاعتدال 3 / 113؛ لسان المیزان 4 / 196؛ ترتیب المدارک 1 / 206؛ شذرات الذهب 3 / 213؛ تاریخ الاسلام 28 / 466.

پژوهشکده

علی ـ زَبَجی

علی ـ زَبَجی (حدود 390 ـ 468ه)

ابوالحسن علی بن محمدبن عبداللّه زَبَجی ادریسی جرجانی.

ابوالحسن منسوب به روستای زَبَج گرگان می باشد. حدود سال 390ه دیده به جهان شود و مدتی ساکن هرات بود، آن گاه برای کسب علم به همراه خواهرزاده اش عبداللّه بن یوسف جرجانی وارد نیشابور شد و در آنجا از قاضی احمدبن حسن حیری و ابوسعید صیرفی حدیث شنید و بهره برد؛ پس از آن به جرجان بازگشت و در آنجا نیز از حمزه بن یوسف سهمی حدیث آموخت و به جمع آوری و تصنیف اندوخته های خویش پرداخت. بار دیگر به خراسان و سرانجام به هرات رفت. 1 زبجی مورخ، 2 و از نظر برخی اهل سنت، راستگو و محدثی موثق بود. به روش های نقل حدیث تسلط و در فراگیری و جمع آوری آن اهتمام بسیاری داشت. 3 اسماعیل بن ابی صالح مؤذن و صاعدبن سیّار از شاگردان او بودند و از او روایت کرده اند. تاریخ جرجان اثر او می باشد. ابوالحسن سرانجام سال 468ه در هرات درگذشت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 3 / 131. 2 ـ معجم المؤلفین 7 / 212. 3 ـ المنتخب من السیاق 583. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 364.

دیگر منابع: اللباب 2 / 58؛ تاریخ الاسلام 31 / 266؛ الوافی بالوفیات 22 / 49؛ کشف الظنون 1 / 290؛ هدیة العارفین 1 / 692؛ معجم البلدان 3 / 130.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ زهراوی

علی ـ زهراوی (م 431ه)

ابوالحسن علی بن سلیمان بن محمد زهراوی مغربی.

از زندگانی و خاستگاه زهراوی اطلاعات چندانی در دست نیست، اما از نسبت مغربی وی برمی آید که از دانشمندان مغرب زمین و ظاهراً از اندلس و غرناطه بوده است. ابن بشکوال می نویسد زهراوی در رشته های گوناگون علوم از قبیل تفسیر قرآن، علم قرائت و فرایض