پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 2 / 699 و 700. 2 ـ تاریخ الاسلام 29 / 504. 3 ـ معجم المؤلفین 7 / 69.

دیگر منابع: الدبیاج المذهب 298؛ حسن المحاضره 1 / 390.

پژوهشکده

علی ـ قابسی

علی ـ قابسی (324 ـ 403ه)

ابوالحسن علی بن محمدبن خلف قابسی (ابن قابسی) معافری قیروانی.

وی در سال 324ه به دنیا آمد. در اصل از قیروان بود و چون عمویش عمامه خود را همچون قابسیان ـ قابس شهری در افریقیه، مابین اسکندریه و قیروان ـ محکم می بست، به قابسی معروف شدند. قابسی از ابوعبداللّه بن مسرور غسال، دراس بن اسماعیل فاسی و حمزه بن محمد کنانی حدیث شنید. او هرچند فردی نابینا بود، اصحّ مردم از حدیث کتابت و ضبط حدیث به شمار می رفت. ابوالحسن فردی فقیه، اصولی، متکلم و عالم به حدیث و علل و رجال آن بود و در فقه شاگردانی چون ابوعمران فاسی و ابوالقاسم البیری داشت. او در ابتدا قرائت را نزد ابن دُهن در قیروان فرا گرفت و سپس به فقه و حدیث روی آورد تا آنجا که از بزرگان علم در عصر خویش گشت. 1 قابسی در سال 352ه به شرق سفر کرد و در سال 353 به حج رفت. صحیح بخاری را در مکه از ابوزید شنید و در سال 357 به قیروان بازگشت. 2 ابوعبداللّه مالکی، حاتم بن محمد طرابلسی، ابن سمحان و مکی فارسی از جمله راویانی هستند که از قابسی روایت کردند. وی در سال 403ه در قیروان وفات یافت و در باب تونس دفن گردید. آثار قابسی به شرح زیر است:

المهذب فی الفقه، احکام الدیانه، المنقذ من شُبه التأویل، المنبه للفطن من غوائل الفتن، الرسالة المعظمة لاحوال المتقین، احکام المتعلمین و المعلمین، الاعتقادات، مناسک الحج، الذکر و الدعاء، رسالة کشف المقالة فی التوبه، ملخص الموطأ، رتب العلم و احوال اهله، احمیة الحصون، رسالة تزکیة الشهود و تجریهم، رسالة فی الورع، 3 الرسالة الناصریة فی الرد علی البکریه، حسن الظن با تعالی. 4

پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 2 / 616 - 621. 2 ـ وفیات الاعیان 3 / 320 ـ 322.
3 ـ ترتیب المدارک 2 / 616 ـ 621. 4 ـ الدیباج المذهب 296.

دیگر منابع: النجوم الزاهره 4 / 233؛ البدایة و النهایه 11 / 351؛ غایة النهایه 1 / 567؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 158؛ دول الاسلام 214؛ العبر 2 / 206؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 272؛ تذکرة الحفّاظ 3 / 1079؛ طبقات الحفّاظ 419؛ طبقات المفسرین (سیوطی) 19؛ شذرات الذهب 3 / 168؛ الوافی بالوفیات 21 / 457؛ هدیة العارفین 1 / 685؛ کشف الظنون 2 / 1818؛ الاعلام 4 / 326؛ معجم المؤلفین 7 / 194.

سیدمهدی حسینی عربی

علی ـ قرطبی

علی ـ قرطبی (م حدود 430ه)

ابوالحسن علی بن محمد بن حسن بن علی بن ابی الحسین قرطبی اندلسی.

اهل قرطبه بود1 و در نیمه دوم قرن چهارم هجری می زیست. 2 برپایه گزارش حمیدی، وی فردی ادیب، کاتب و از شعرای بنام روزگار خود بود و در عصر فرمانروایی دولت بنی عامر در اندلس می زیست. 3 وی از قاضی ابوایّوب بن غمرون، ابوالعلاء صاعدبن حسن لغوی، عبداللّه لسلام بن سمح زهراوی و دیگران مطالبی آموخته و روایت کرده و ابوبکر مصحفی از وی روایت نموده است. 4 ابوالحسن حدود 430ه از دنیا رفت. 5 التشبیهات من اشعار اهل اندلس6 یا الفوائد فی التشبیه من الاشعار الاندلسیه اثر اوست. 39 قطعه از اشعار او باقی مانده است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 413. 2 ـ تاریخ التراث العربی 2 / 5 / 33. 3 ـ جذوة المقتبس 290. 4ـ کتاب الصله 2 / 413. 5ـ تاریخ التراث العربی 2 / 5 / 33. 6 ـ معجم الادباء 14 / 249. 7 ـ تاریخ التراث العربی 2 / 5 / 33 و 71.

دیگر منابع: نفح الطیب 3 / 173؛ بغیة الملتمس 413.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ قنّانی

علی ـ قنّانی (م413ه)

ابوالحسن علی بن عبداللّه لرحمان بن عیسی بن عروه بن جراح قنّانی بغدادی معروف به ابن جرّاح.

کاتب، محدث، مورخ و از بزرگان علمای امامیه در سده چهارم و پنجم هجری که به نظر می رسد در بغداد سکونت داشته است. وی از حسین بن سلیمان بن منصور قنّانی روایت کرده1 و استاد نجاشی ابوالفرج محمدبن علی بن یعقوب قُنّانی (م450ه) نیز از او روایت