کلاعی از او علم فقه آموختند. او تعلیقاتی را بر کتاب فقهی متداول آن عصر، یعنی المدونه نگاشت که التبصره نام گرفت. لخمی در این اثر پرفایده دیدگاه های مخالف خود را قلمی کرده است. 1 فضائل الشّام اثر دیگر اوست. 2 لخمی سرانجام در شهر صفاقس3 و در سال 478 ه درگذشت. 4 برخی او را درگذشته سال 498ه دانسته اند. 5

پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 2 / 797. 2 ـ الاعلام 4 / 328. 3 ـ نزهة الانظار فی عجایب التواریخ و الاخبار 2 / 277. 4 ـ ترتیب المدارک 2 / 797. 5 ـ معجم المؤلفین 7 / 197.

دیگر منابع: الدیباج المذهب 298؛ الحلل السندسیه فی الاخبار التونسیه 1 / 323.

مرتضی نجفی

علی ـ ماوردی

علی ـ ماوردی (364 ـ 450ه)

ابوالحسن علی بن محمدبن حبیب ماوردی بصری.

وی در سال 364ه در بصره به دنیا آمد، 1 ولی بعدها ساکن بغداد گردید. ماوردی فقه را نزد ابوالقاسم صیمری آموخت و سپس نزد ابوحامد اسفراینی رفت. او دوسال در شهرهای بصره و بغداد به امر تدریس مشغول شد و در فقه، تفسیر، اصول فقه و ادبیات تألیفاتی نمود و مورد احترام سلطان بود. 2 ابوالحسن از فقهای بزرگ مذهب شافعی بود و از شاگردان حسن بن علی بن محمد جبلی و محمدبن معلی ازدی به شمار می رفت. 3 ابوبکر احمدبن علی بن ثابت خطیب و ابوالعز احمدبن عبیداللّه بن کادش عکبری از وی روایت کردند. 4 او در اصول پیرو مذهب اعتزال بود. در شهرهای گوناگون به امر قضاوت پرداخت و در ایام القائم با عباسی و در سال 429ه به ریاست قضات منسوب شد. 5 ماوردی سرانجام پس از 86 سال عمر در سال 450ه وفات یافت و در باب الحرب بغداد دفن گردید. آثاری که وی تألیف نمود به شرح زیر است: الحاوی الکبیر، النکت تفسیر، ادب الدنیا و الدین، احکام السلطانیه، قانون الوزارة و سیاسة الملک، الاقناع در مذهب شافعی، 6 الحکم و الامثال، (المقترن)، 7 القلب و العیون، 8 نصیحة الملوک، تسهیل النظر (تسهیل النصر) و تعجیل الظفر، اعلام النبوه، معرفة الفضائل، 9 الکافی، الحسبه، البیوع، کتاب فی النحو. 10 جلال الدین سیوطی کتاب احکام السلطانیّه ماوردی را تلخیص کرده است. 11

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المفسرین 1 / 375. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 64. 3 ـ تاریخ بغداد 12 / 102. 4 ـ الانساب 5 / 182. 5 ـ معجم المفسرین 1 / 375. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 64. 7 ـ المنتظم 16 / 41. 8 ـ مرآة الجنان 3 / 56. 9 ـ الاعلام 4 / 327. 10 ـ نصیحه الملوک مقدمه، ص14. 1
[1] ـ کشف الظنون 1 / 19.

دیگر منابع: معجم الادباء 15 / 52؛ البدایة و النهایه 12 / 80؛ النجوم الزاهره 5 / 64؛ طبقات الفقهاء (شیرازی) 131؛ لسان المیزان 4 / 260؛ وفیات الاعیان 3 / 282؛ دول الاسلام 231؛ العبر 2 / 296؛ میزان الاعتدال 3 / 155؛ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 267؛ طبقات الشافعیه (ابن هدایه ا) 151؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 206؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 230؛ طبقات المفسرین (سیوطی) 71؛ طبقات المفسرین (داوودی) 1 / 427؛ شذرات الذهب 3 / 285 و 286؛ اللباب فی تهذیب الانساب 3 / 156؛ معجم المؤلفین 7 / 189؛ ریحانة الادب 5 / 161؛ هدیة العارفین 1 / 689؛ کشف الظنون 1 / 45، 140، 168، 408، 628، 2 / 1315 و 1978.

سیدمهدی حسینی عربی

علی ـ مُجاشعی

علی ـ مُجاشعی (م 479ه)

ابوالحسن علی بن فضال بن علی مُجاشعی قیروانی تمیمی فرزدقی.

ابوالحسن از نوادگان فرزدق، شاعر معروف بود. وی در منطقه هَجَر واقع در یمن متولد شد و در بغداد به تحصیل پرداخت، تاآنجاکه در لغت، نحو، ادب، تفسیر و سیره تبحر یافت. مجاشعی به مناطق بسیاری سفر کرد، 1 مدتی در غزنه اقامت گزید2 و مدتی نیز همراه نظام الملک بود. 3 عبداللّه لغفار فارسی گوید: وقتی ابوالحسن به نیشابور آمد، من او را دریایی از علوم یافتم که تا آن زمان مثل او را ندیده بودم. وی از بزرگان بلاد مغرب روایت می نمود. هبه ا سقطی احادیثی را از او شنیده و نوشته است. ابوالمعالی بن جوینی در زمان حضور مجاشعی در نیشابور، از وی درخواست کتابی در باب نحو با عنوان الاکبیر نمود و به او وعده داد در صورت اتمام آن، هزار دینار به او پرداخت خواهد کرد و چون مجاشعی آن کتاب را تألیف نمود، ابوالمعالی هیچ به او نداد؛ پس از آن ابوالحسن به بغداد رفت و درباره علم نحو هیچ ننوشت و وقت خود را صرف تدوین کتابی در تاریخ بغداد نمود. وی شعر نیز می سرود. عبداللّه لجبار صیرفی و عبداللّه لغفاربن اسماعیل اشعاری از او را روایت کرده اند. مجاشعی در دوازدهم ربیع الاول سال 479ه