پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 5 / 170. 2 ـ وفیات الاعیان 4 / 79. 3 ـ اعیان الشیعه 8 / 432. 4 ـ معجم الادباء 16 / 227. 5 ـ اعیان الشیعه 8 / 433. 6 ـ هدیة العارفین 1 / 825.

دیگر منابع: دمیة القصر 2 / 830؛ تاریخ جرجان 148، 199 و 546؛ یتیمة الذهر 4 / 67؛ المنتظم 15 / 95؛ تاریخ ابن الوردی 1 / 315؛ النجوم الزاهره 4 / 233؛ معجم المؤلفین 8 / 91؛ تاریخ الحکماء 417؛ تاریخ مختصر الدول 179؛ الکامل فی التاریخ 9 / 240.

اسماعیل اسماعیلی

قاسم ـ انصاری

قاسم ـ انصاری (383 ـ 446ه)

ابومحمد قاسم بن ابراهیم بن قاسم انصاری خزرجی معروف به ابن صابونی.

او در ماه مبارک رمضان در سال 383 متولد شد. 1 وی اهل قرطبه و از نوادگان عبداللّه روام انصاری خزرجی، صحابی رسول اکرم صلی الله علیه و آله و ساکن اشبیلیه بود. 2 در قرطبه از ابوالقاسم احمدبن فتح رسان، ابوعثمان سعیدبن سلمه و کسان دیگر روایت کرده است. رجال نویسان وی را عالم به قرائت، جوینده حدیث دانسته و گویند از فقه، ادب و خطاطی بهره ای وافر داشت. وی را مورد اعتماد، راستگو، خطیب و حاکم شهر لَبْله دانسته اند. وی سرانجام در سال 446 در شهر لَبْله درگذشت. کتاب های اختیار الجلیس و الصاحب، الخمول التواضع، فضل اللّه لعلم، فضل اللّه لاذان، المناولة والاجازه و فضائل عاشورا اثر اوست. 3

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 469. 2 ـ الاعلام 5 / 171. 3 ـ کتاب الصله 2 / 469.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 30 / 136؛ هدیة العارفین 1 / 827؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 516.

ابراهیم اسفندیاری

قاسم ـ ثقفی

قاسم ـ ثقفی (397 ـ 489)

ابوعبداللّه قاسم بن فضل بن احمد ثقفی اصفهانی.

او اهل اصفهان بود. در سال 397 یا 395ه به دنیا آمد و در کودکی به همراه پدرش به خراسان، عراق و حجاز سفر نمود و با بزرگان و علمای آن دیار ملاقات هایی داشت و از آنان از جمله ابوالفرج عثمان برجی و عبداللّه بن احمد ابهری بهره علمی برد و در سال 403ه حدیث
شنید. او از علمای حدیث و از بزرگان و رؤسای اهل اصفهان و معاصر سلطان ملک شاه بود. 1 ثقفی در اصفهان به تدریس و املای انتشار احادیث اشتغال داشت2 و طالبان علم از شهرهای گوناگون به حضور او می رسیدند و از او استفاده می بردند. اسماعیل تیمی و ابونصر غازی از جمله شاگردان او به شمار می رفتند. برخی نوشته اند او به مذهب شیعه تمایل داشت. 3 او از جمله اغنیا و ثروتمندان بزرگ اصفهان بوده و به طالبان علم عموماً و به سادات خصوصاً، کمک مالی فراوان می نمود. او در اواخر عمرش از ریاست برکنار شد و اموالش مصادره شد. 4 او سرانجام در ماه رجب سال 489ه درگذشت. 5 کتاب های الاربعین، الفوائد العشر و الثقفیات آثار او می باشد. 6

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 9. 2 ـ المنتخب من السیاق 642. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 10. 4 ـ تاریخ الاسلام 33 / 309. 5 ـ المنتخب من السیاق 642. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 9؛ معجم المؤلفین 8 / 110.

دیگر منابع: تذکرة الحفاظ 4 / 1227؛ العبر 2 / 360؛ شذرات الذهب 3 / 393؛ کشف الظنون 1 / 55 و 522؛ الاعلام 5 / 180؛ دول الاسلام 251.

عبداللّه لعلی باقری

قاسم ـ ریولی

قاسم ـ ریولی (388 ـ 451ه)

ابومحمد قاسم بن فتح بن محمد ریولی فرجی حجاری.

در اسم او اختلاف است. وی اهل شهر فَرَجْ اندلسی بود و در سال 388 متولد شد. از پدرش فتح بن محمد، ابوعمر طلمنکی و دیگران روایت کرده است1 و از محضر ابوبکر عبداللّه لباقی بن محمد حجاری دانش فرا گرفت. 2 او متتبعی بود که به آرای فقهی دیگران آگاهی کامل داشت و در اصول فقه و فروع آن و علم لغت سرآمد دورانش بود؛ 3 همچنین وی فقیه مالکی و حدیث شناس بود که درباره محتوای آن با دیگران به گفتگو پرداخت. نامبرده در شعر دستی داشت4 و به دانش ادبی نیز آگاه بود. وی عالم به تفسیر و قرائت هفت گانه قرآن بود و در هر علمی حرفی برای گفتن داشت. او دارای تألیفاتی بود و از جمله آثارش کتاب الاستیعاب است. ایشان سفری به مشرق زمین برای انجام اعمال و فریضه حج، داشته و از بزرگان آن دیار، بهره علمی برده است. سرانجام در ماه صفر سال 451 در شهر فَرَجْ درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 472 و 470. 2 ـ فهرست (ابن عطیه) 133. 3 ـ کتاب