همانجایی که قوم هود علیه السلامبه هلاکت رسید) 3 در چهارده شوال سال 421ه آن کتاب را به پایان رساند. 4 آثار دیگر او به شرح ذیل است: التذکره فی التعلیل و الارشاد5، التبصرة فی الفروع، الادلة فی تعلیل مسائل التبصره. 6 او در سال 468ه درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 73. 2 ـ معجم البلدان 1 / 320. 3 ـ معجم البلدان 4 / 321. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 96. 5 ـ طبقات الشافعیه (اسنوی) 1 / 112. 6 ـ هدیة العارفین 2 / 73؛ معجم المؤلفین 8 / 273. 7 ـ الاعلام 5 / 314.

دیگر منابع: طبقات الشافعیة ابن قاضی شهبه 1 / 216؛ ایضاح المکنون 1 / 52.

عبداللّه لعلی باقری

محمد ـ بیکندی

محمد ـ بیکندی (392 ـ 482ه)

ابوجعفر محمدبن احمدبن حامد بیکندی بخاری.

او در سال 392 در بخارا به دنیا آمد. 1 در دوران حکومت ابومنصور عبداللّه لملک بن محمدبن یوسف قصد ورود به بغداد را داشت که از ورودش ممانعت شد؛ اما پس از مرگ وی به بغداد آمد2 و در آنجا سکونت اختیار نمود. او از استادانی چون ابوالولید رباح بن جراح موصلی3 و ابوالفضل اللّه حمد سلیمانی بهره علمی برد. او از فقهای حنفی مذهب و از شیوخ و بزرگان معتزله به شمار می آمد. 4 ابوغالب احمدبن بنّا و ثابت بن منصور کیلی از جمله شاگردان او بودند و از او روایت نقل کردند. 5 او سفری به مصر کرده و با برخی از متکلمان اسماعیلیه از جمله رییس فرقه اسماعیلیه ابونصر هبه ا اسماعیلی مناظره داشت و کتابی در رد آنان به نام الهدی و الارشاد لاهل الحیره و الفساد نوشت. آثار دیگر او عبارت اند از: الرسالة المسعودیة فی المباحث النفیسه و تحقیق الرسالة باوضح الدلالة فی النبوات. بیکندی روز سه شنبه چهارم ماه محرم6 سال 482ه در بغداد درگذشت و در قبرستان باب حرب به خاک سپرده شد. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الجواهر المضیئه 3 / 23 و 24 / 8 و 9. 2 ـ المنتظم 16 / 288. 3 ـ تاریخ بغداد 1 / 293. 4 ـ الجواهر المضیئه 2 / 8. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 586. 6 ـ الجواهر المضیئه 3 / 24 / 9؛ هدیة العارفین 2 / 75. 7 ـ المنتظم 16 / 288.

عبداللّه لعلی باقری

محمّد ـ

بیهقیمحمّد ـ بیهقی (385 ـ 470ه)

ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی.

او در سال 385ه در روستای حارث آباد (از توابع بیهق) زاده شد و در همانجا پرورش یافت. برای کسب دانش به نیشابور رفت و مدارج علمی را پیمود. او در عصر خود فاضل، ادیب، شاعر و مورخ به شمار می آمد. وی ابتدا جانشین ابونصربن مشکان منشی دربار سلطان محمودبن سبکتکین شد؛ سپس سمت دبیری دیوان سلطان محمدبن محمود، سلطان مسعود، سلطان مودود و سلطان فرّخ زاد را برعهده گرفت. پس از مرگ سلطان فرّخ زاد به سبب بدخواهی مخالفان از دبیری معزول و خانه نشین گردید و به نوشتن کتاب پرداخت. 1 کتاب مشهور تاریخ بیهقی و زینة الکُتّاب آثار او می باشد. سرانجام وی در سال 470ه درگذشت. 2 گفته شده از وی اشعاری نیز بر جای مانده است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 3 / 20؛ لغت نامه دهخدا 1 / 627، 628. 2 ـ الوافی بالوفیات 3 / 20؛ الذریعه 26 / 126. 3 ـ الاعلام 6 / 100.

دیگر منابع: تاریخ ادبیات در ایران 2 / 890 ـ 892؛ معجم المؤلفین 9 / 237.

سیدمحمد علوی

محمد ـ تبان

محمد ـ تبان (م419ه)

ابوعبداللّه محمدبن عبداللّه لملک بن محمد تبان.

متکلم و اصولی نیمه دوم سده چهارم و اوایل سده پنجم هجری که نخست از دانشمندان معتزلی بود، ولی پس از آن به امامیه گروید. 1 تبان از شاگردان علم الهدی سید مرتضی (355 ـ 436ه) بوده که در مخالفت با مبنای سید در حجیت خبر واحد، نقدها و اشکال هایی را در قالب پرسش و در ده فصل برای استادش نوشت و سید مرتضی به آنها پاسخ داد. 2 این پرسش ها که با نام التبانیات یا المسائل التبانیه شناخته می شود و به همراه پاسخ های سید با عنوان جوابات المسائل التبانیات در ابتدای کتاب الرسائل الشریف المرتضی چاپ شده است، 3 نشان دهنده مهارت و تبحر ابوعبداللّه تبان در مسائل اصولی و کلامی است. گفتنی است در شمار آثار علم الهدی از کتابی به نام المسائل التبانیه یاد شده که به تصریح نجاشی، حاوی سه مسئله از سوی یکی از سلاطین می باشد؛ 4 بنا بر این سؤالات تبان را نمی توان