اثر را نوشته جمال الدین دانسته است. 13 از مجموع داده های بالا به دست می آید که ابوعبداللّه محمد رازی اگرچه اهل ری بوده، مدتی در شیراز زیسته و به فنون گوناگون به ویژه کلام و تاریخ تبحر داشته است.

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 163. 2 ـ کتابخانه ابن طاووس 482. 3 ـ وسائل الشیعه 7 / 352. 4 ـ الذریعه 24 / 123 و 16 / 239. 5 ـ فهرست نسخه های خطی فارسی 2 / 2 / 1722. 6 ـ کشف الحجب و الاستار 96. 7 ـ الذریعه 3 / 318. 8 ـ فرج المهموم 107. 9 ـ الذریعه 16 / 239 و 24 / 123. 10 ـ بحار الأنوار 48 / 145. 1
[1] ـ طرائف المقال 2 / 459؛ الذریعه 3 / 318. 12 ـ فهرست نسخه های خطی کتابخانه آیت ا گلپایگانی 187 و 188. 13 ـ الذریعه 24 / 123.

دیگر منابع: اعیان الشیعه 9 / 251؛ مستدرک الوسائل 12 / 324؛ خاتمة المستدرک 1 / 139؛ الغدیر 3 / 322؛ بحار الأنوار 55 / 252.

محمد غفوری

محمد ـ رَزْجاهی

محمد ـ رَزْجاهی (34
[1] ـ 426ه)

ابوعمرو محمدبن عبداللّه بن احمد رَزْجاهی بسطامی.

وی در سال 341 در رَزْجاه روستایی از نواحی بسطام زاده شد. وی از فقهای شافعی و در زمره محدثان و ادیبان بود. حدیث را در گرگان از ابوبکر اسماعیلی و ابواحمد ابن عدی فرا گرفت1 و فقه را از ابوسهل صَعْلوکی آموخته است. 2 رزجاهی مدتی در نیشابور می زیست و به تدریس و تعلیم حدیث و ادبیات عرب اشتغال داشت و شاگردان بسیاری در حلقه درس وی حاضر می شدند. از جمله کسانی که از وی روایت کرده اند ابوبکر احمدبن حسین بیهقی و ابوسعد حیری را می توان نام برد. وی در اواخر عمر به وطن اصلی خویش بسطام بازگشت و در همان سال در ربیع الاول 426ه در همانجا درگذشت. 3 الامالی در باب حدیث تألیف اوست. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 3 / 59. 2 ـ تاریخ الاسلام 29 / 180. 3 ـ الانساب 3 / 59. 4 ـ هدیة العارفین 2 / 65.

دیگر منابع: مرآة الجنان 3 / 36؛ تاریخ جرجان 462؛ اللباب 2 / 23؛ شذرات الذهب 3 / 230؛ العبر 2 / 255؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 504؛ معجم المؤلفین 10 / 195؛ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 151؛ دمیة القصر 2 / 835.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ

رضیمحمد ـ رضی (359 ـ 406ه)

ابوالحسن محمدبن حسین بن موسی موسوی مشهور به سید رضی و شریف رضی.

او که از امام کاظم علیه السلام نسب می برد، 1 در سال 359ه در بغداد به دنیا آمد. 2 از اوان کودکی به تحصیل علم پرداخت. به همراه برادرش سید مرتضی به محضر شیخ مفید رفت و از او فقه و دیگر علوم دینی را آموخت. 3 از قاضی عبداللّه لجبار متکلم معتزلی در زمینه کلام و از محمدبن عمران مرزبانی و دیگران در زمینه علم حدیث و از ابوحفص عمر کنانی در علم قرائت قرآن استفاده کرد. 4 در ادبیات عرب از بزرگانی مانند ابن جنّی فرا گرفت و در علوم گوناگون به مرتبه خوبی از دانش رسید. 5 از هفده سالگی به تدریس آموخته های خویش روی آورد و با تاسیس مدرسه ای به نام « دارالعلم » به تربیت شاگرد پرداخت. 6 ابن قدامه و جعفر دوریستی از شاگردان او هستند. 7 سید رضی در ادبیات عرب ذوقی سرشار داشت. از ده سالگی به سرودن شعر پرداخت. 8 نیکو می سرود و اشعار او گویای فکر مواج و ذوق خدادادی اوست. ثعالبی و خطیب بغدادی او را سرآمد شاعران آل ابوطالب، بلکه قریش دانسته اند. 9 وی در سجایای اخلاقی، گوی سبقت را از همعصرانش ربوده بود. عزت نفس داشت و سخی و اهل بخشش بود. 10 به امور دینی و رعایت جهات شرعی سخت پایبند بود11 و از تملق و چاپلوسی احتراز می کرد. از کسی بخشش و صله نمی پذیرفت. 12 او همانند پدر به مقام نقابت رسید و عالی ترین منصب بعد از خلافت را در آن عصر به دست آورد. در 21 سالگی به مناصبی مانند امارت حاج، یعنی نظارت بر امور حج و ریاست دیوان مظالم، یعنی دیوان عالی کشور دست یافت و واسطه بین دولت های اسلامی و حکام عصر گردید. 13 وی از طرف بهاءالدوله دیلمی به « شریف رضی » و « ذوالحسبین » ملقب گردید و بزرگ ترین نشان احترام را از خلیفه وقت دریافت کرد. 14 از این دانشمند فرزانه آثار گرانقدری در موضوعات گوناگون بر جای ماند که از عالی ترین آثار ادبی، دینی و علمی بوده و هست. این آثار عبارت اند از: حقائق التنزیل (حقائق التاویل فی متشابه التنزیل)، خصائص الائمه علیهم السلام (خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام) چاپ شده است، مجاز القرآن با عنوان تلخیص البیان عن مجاز القرآن چاپ شده است، الزیادات فی