حدیث شنید. ابوالحسن علی بن عبداللّه طیسفون و دیگران از او روایت کرده اند. زوزنی در گفتن هجو در قالب شعر و نثر مهارت داشت. بسیاری از شخصیت های زمان خود را هجو کرد. 2 مدتی در بلاد خراسان متصدی امر قضاوت بود. 3 آثار وی نحو القلوب4 و شرح دیوان بحتری5 می باشد. او در سال 462 یا 463 در غزنه درگذشت. 6

پی نوشت ها

[1] ـ یتیمة الدهر 4 / 511. 2 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 51. 3 ـ یتیمة الدهر 4 / 511. 4 ـ کشف الظنون 4 / 629. 5 ـ معجم الادباء 18 / 28. 6 ـ تاریخ الاسلام 31 / 129.

دیگر منابع: دمیة القصر 1 / 59؛ الوافی بالوفیات 2 / 197؛ الجواهر المضیه 3 / 87؛ توضیح المشتبه 1 / 373؛ الانساب 1 / 288؛ اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 123؛ ایضاح المکنون 1 / 165؛ معجم المؤلفین 9 / 41.

محمد جعفر مرادی

محمد ـ زیادی

محمد ـ زیادی (317 ـ 410ه)

ابوطاهر محمدبن محمدبن مَحْمِش زیادی نیشابوری.

ادیب، محدث، فقیه شافعی مذهب و مفتی بلامنازع نیشابور در سده چهارم و اوایل سده پنجم هجری بود که در سال 3171 یا 313 متولد شد2 و منسوب به یکی از اجداد خود به نام زیاد3 یا منسوب به محل سکونتش در میدان زیادبن عبداللّه لرحمان در نیشابور بود. 4 پدرش از زهّادِ معروف نیشابور بود که مردم به او و دعایش تبرک می جستند. ابوطاهر در سال 325ه به فراگیری علم حدیث روی آورد و در سال 328ه به فراگیری علم فقه پرداخت5 و در این دانش از محضر ابوالولید و ابوسهل نیز بهره مند شد. 6 وی که از محدثان و فقهای نامدار نیشابور به شمار می رفت و تخصصی تام در علم شروط (کیفیت ثبت احکام و اسناد) داشت، به مدت سی سال به تدریس و املا اشتغال داشت. وی راوی از ابوبکر قطان، محمدبن یعقوب اصم، ابوعبداللّه صفار، ابوحامدبن بلال، محمدبن حسن محمد آبادی و بعضی دیگر بوده و ابوبکر بیهقی، ابوالقاسم بن علیک، ابوسعدبن رامش، ابوصالح موذن، ابوعاصم عبادی (م458ه) و برخی دیگر روایتگر از او بوده اند. همچنین ابوالقاسم قشیری و حاکم نیشابوری که قبل از وی، در سال 405ه درگذشته، نیز از وی روایت کرده اند. 7 وی در سال 410ه درگذشت و در مقبره حیره نیشابور به خاک سپرده شد. 8 بعضی منابع عمر او را هنگام وفات بیش از صد سال دانسته اند. 9 اثر او
کتابی در علم شروط10 و الامالی در حدیث است. 11 در بعضی از منابع، برخی فواید و مسائل فقهی نیز از او نقل شده است. 12

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 198 و 199. 2 ـ طبقات الشافعیه (ابن شهبه) 1 / 196. 3 ـ الانساب 3 / 185. 4 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 8. 5 ـ تهذیب الاسماء و اللغات 1، جزء 2 / 245. 6 ـ طبقات الفقهاء الشافعیه (عبادی) 103. 7 ـ الانساب 3 / 185؛ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 198 و 199. 8 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب السیاق) 8. 9 ـ طبقات الفقهاء الشافعیه (عبادی) 101. 10 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب السیاق) 8. 1
[1] ـ هدیة العارفین 2 / 59. 12 ـ طبقات الفقهاء الشافعیه (عبادی) 102 و 103.

دیگر منابع: تاریخ نیشابور 186؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 276؛ تذکرة الحفّاظ 3 / 1051؛ تاریخ الاسلام 28 / 213؛ طبقات الشافعیه (أسنوی) 1 / 301؛ الوافی بالوفیات 1 / 271؛ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 84؛ شذرات الذهب 3 / 192؛ الاکمال 4 / 213؛ تاریخ مدینة دمشق 6 / 211، 46 / 299، 56 / 413 و 424؛ التدوین فی اخبار قزوین 2 / 201، 3 / 209 و 4 / 179؛ موسوعة طبقات الفقهاء 5 / 333؛ الاعلام 7 / 21؛ معجم المؤلفین 11 / 298.

سیدمحمدحسین میرعبداللّه للهی

محمد ـ سرخسی

محمد ـ سرخسی (400 ـ 483ه)

ابوبکر محمدبن احمدبن ابی سهل شمس الائمه سرخسی.

فقیه حنفی مذهب، اصولی، متکلم، اهل مناظره1 و از مردمان سرخس بود2 و احتمالاً در سال چهارصده در این شهر متولد شد، 3 اما در بخارا سکونت داشت. 4 در بخارا از محضر فقیه بزرگ عصر خویش عبداللّه لعزیزبن احمد شمس الائمه حلوائی (م448ه) بیشترین استفاده را برد. از محضر علی بن حسین سُغدی، ابوحفص عمربن منصور بزّاز و برخی دیگر نیز بهره مند شد. عثمان بن علی بن محمد بیکندی (م552ه) و برخی دیگر مانند عمر رامشی، محمدبن ابراهیم بن أنوش حصیری، محمدبن مسعود بوزجندی و مسعودبن حسین کُشانی نیز راوی از او بوده اند. 5 وی به علت نصیحتی که به حاکم وقت نمود، سال های بسیاری از عمر خود را در زندان أوزکند از نواحی فرغانه سپری کرد. وی کتاب المبسوط را در فقه که مهم ترین اثرش شمرده می شود، همچنین بعضی دیگر از آثار خود را در زندان بر دیگران املا کرده است. 6 سرخسی در پایان باب شرکة المکاتب، از اینکه دو سال از زندانی شدن او گذشته، خبر