محمد ـ

سمعانیمحمد ـ سمعانی (م حدود 450ه)

ابومنصور محمدبن عبداللّه لجباربن احمد سمعانی تمیمی مروزی.

وی جد ابوسعد سمعانی1 و فردی فقیه، اصولی، محدث، لغوی، نحوی بود که در فقه، حدیث، اصول، نحو و لغت تصانیفی داشته است. 2 ابومنصور سمعانی از فقهای بزرگ حنفیه3 و از پیشوایان نحو و لغت در مرو بود4 و فقه را از جعفربن محمد مستغفری فرا گرفت. 5 به علاوه ذوق شعری خوبی داشت و اشعاری نیز از وی باقی مانده است. باخزری گفته است در سال 447 او را در مرو ملاقات کرده و اشعارش مورد تأیید و تمجید ابومنصور قرار گرفته است. 6 از شاگردان وی جز فخرالقضات ابوبکر محمدبن حسین ارسابندی که فقه را از سمعانی آموخته، ذکری به میان نیامده است. 7 بعضی منابع به سمعانی عنوان قاضی داده اند، 8 ولی روشن نیست قاضی هم بوده است یا نه. تحفة العیون و دخول الحمام آثار اوست. 9 وی در حدود 450ه در مرو درگذشت. 10

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 3 / 298. 2 ـ معجم المؤلفین 10 / 125. 3 ـ الجواهر المضئه 3 / 206. 4 ـ الانساب 3 / 298. 5 ـ الفوائد البهیه 173. 6 ـ دمیة القصر 2 / 843 و 846. 7 ـ الجواهر المضیئه 3 / 206 8 ـ تاریخ الاسلام 30 / 257. 9 ـ هدیة العارفین 2 / 71. 10 ـ الوافی بالوفیات 3 / 214.

دیگر منابع: اللباب 2 / 138؛ العبر 2 / 297؛ شذرات 2 / 287؛ تاج التراجم 308؛ کشف الظنون 1 / 370؛ الاعلام 6 / 185.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ سمنانی

محمد ـ سمنانی (36
[1] ـ 444ه)

ابوجعفر محمدبن احمدبن محمد سمنانی بغدادی.

وی سال 361ه به دنیا آمد. 1 او اهل سمنان ـ روستایی از نواحی شهر نسا در عراق ـ بود، ولی در بغداد اقامت گزید و از محضر محدثانی مانند نصربن احمد مرجی، ابوالحسن دارقطنی و علی بن عمر حربی علم حدیث را فرا گرفت. علمای رجال اهل سنت سمنانی را محدثی ثقه، راستگو، فاضل، سخی، خوش گفتار، حنفی مذهب و اشعری مسلک دانسته اند، به گونه ای که در عصرش بزرگ ترین صحابی باقلانی و از اکابر مکتب اشعری بود. 2 در مجالس سمنانی که در منزلش تشکیل می شد، فقها و متکلمان حضور می یافتند و بهره مند می گردیدند. ابوجعفر در حالی که بینایی خویش را از دست داده بود،
در موصل به امر قضاوت اشتغال داشت و سرانجام پس از 83 سال زندگی در ماه ربیع الاول سال 444ه در موصل از دنیا رفت. 3 آثار او البیان عن اصول الایمان و الکشف عن تمویهات اهل الطغیان در عقاید4 و تألیفی در فقه و تعلیق می باشد. 5

پی نوشت ها

1ـ تاریخ بغداد 1 / 355. 2ـ تاریخ الاسلام 30 / 103. 3ـ تاریخ بغداد 1 / 355. 4ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 597. 5ـ جواهر المضیئه 3 / 58.

دیگر منابع: المنتظم 15 / 338؛ الکامل فی التاریخ 9 / 592؛ الوافی بالوفیات 2 / 65؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 651؛ البدایة و النهایه 12 / 64؛ الانساب 3 / 306؛ اللباب فی تهذیب الأنساب 2 / 141؛ معجم المؤلفین 8 / 318.

رضا جعفری نوقاب

محمّد ـ سینی

محمّد ـ سینی (393 ـ 432ه)

ابومنصور محمّدبن احمد بن علیّ بن شکرویه سینی اصفهانی، معروف به ابن شکرویه.

در سال 393ه در سین (مکانی در چهارفرسخی اصفهان) به دنیا آمد. از استادان عصر خود مانند ابواسحاق ابراهیم بن عبداللّه بن خُرّشید، ابوعبداللّه محمّدبن عبداللّه گرگانی و دیگران حدیث نقل کرده است. 1 برای کسب دانش بیشتر به بصره سفر کرد و سنن ابی داود را از قاضی ابوعمر هاشمی آموخت. او در عصر خود مردی فاضل، فقیه، لغوی و راوی حدیث به شمار می آمد، ولی احادیث شنیده و نشنیده را باهم مخلوط می کرد، 2 بدین علت وی را ضعیف دانسته اند. 3 در سال 480ه در اصفهان و مرو به نقل حدیث و املای آن پرداخت. ابوبکر محمّدبن طاهر اشتر طوسی، ابوالقاسم جنیدبن محمد قاینی و عده ای دیگر از شاگردان وی بوده اند. 4 او منصب قضاوت در شهر سین را برعهده داشت. در اصول پیرو مذهب اشعری و در فقه شافعی بود. 5 ابن شکرویه کتاب الفصیح ثعلب را در موضوع لغت شرح کرد6 و در سال 4327 یا 4828 درگذشت.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 3 / 301. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 493. 3 ـ لسان المیزان 5 / 63. 4 ـ التحبیر فی معجم الکبیر 1 / 169 و 2 / 136؛ میزان الاعتدال 3 / 467. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 493 و 494؛ طبقات الشافعیه (أسنوی) 1 / 56. 6 ـ هدیة العارفین 2 / 69. 7 ـ معجم البلدان 3 / 301. 8 ـ تاریخ الاسلام 33 / 97، 98 و 99.

دیگر منابع: المشتبه فی الرجال 1 / 348؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 318؛ المعین