نگارش درآمده است. 27 شاگرد او ابوالحسن عُمری نیز در المجدی از آن نام برده و در تألیف خود از آن استفاده کرده است. الرضویة فی نصرة جعفربن علی در دفاع از جعفر کذاب و اینکه وی محاسن زیادی داشته و در نهایت از کارهای زشت خود دست برداشته است. 28 الانتصار لبنی فاطمة الأبرار در مورد صحت حسب و نسب حسن افطس و اولاد او و رد هر گونه طعن و ذم درباره این شخصیت که از نوادگان امام سجاد علیه السلامبوده است. 29 تهذیب اعیان الاسرار. 30 الحاوی، ابوالحسن عمری در ذکر تعداد اولاد امیرالمؤمنین علیه السلاماز این کتاب نام برده و استفاده کرده است. 31 مقدمة فی النسب، 32 ابن عنبه (م828ه) در شرح حال استادش تاج الدین محمدبن معیه به این کتاب اشاره کرده است. 33 آقابزرگ نیز از کتابی تحت عنوان الانساب عبیدلی یاد کرده و می گوید: احمدبن مهنّا در التذکره از آن بهره گرفته است. 34 بعید نیست منظور از این کتاب یکی از کتاب های سابق باشد. شیخ الشرف عبیدلی اشعاری نیز داشته است. 35

پی نوشت ها

[1] ـ تهذیب الانساب 222؛ تاریخ الاسلام 29 / 441. 2 ـ عمدة الطالب 355. 3 ـ الاعلام 7 / 21. 4 ـ الوافی بالوفیات 1 / 118. 5 ـ تهذیب الانساب 12 و 222. 6 ـ الذریعه 2 / 374 و 22 / 90؛ ریحانه الادب 4 / 106. 7 ـ تاریخ مدینة دمشق 55 / 210. 8 ـ تاریخ الاسلام 29 / 441. 9 ـ المجدی 197. 10 ـ اعیان الشیعه 5 / 417. 1
[1] ـ المجدی 14. 12 ـ عمدة الطالب 366. 13 ـ عمدة الطالب 355. 14 ـ تاریخ الاسلام 29 / 441. 15 ـ المجدی 14، 15، 27، 50، 61 و .... 16 ـ تهذیب الانساب، مقدمه محقق 7. 17 ـ المجدی 199. 18 ـ تاریخ الاسلام 29 / 441. 19 ـ الوافی بالوفیات 1 / 118. 20 ـ عمدة الطالب 355. 2
[1] ـ تاریخ الاسلام 29 / 441؛ لسان المیزان 5 / 366. 22 ـ الوافی بالوفیات 1 / 118؛ النجوم الزاهره 5 / 41. 23 ـ عمدة الطالب 355؛ تاریخ مدینة دمشق 55 / 210. 24 ـ تاریخ الاسلام 29 / 440. 25 ـ لباب الانساب 2 / 557، 566، 612 و 720. 26 ـ کشف الارتیاب 45. 27 ـ تهذیب الانساب 21. 28 ـ المجدی 115، 135 و 136. 29 ـ المجدی 212؛ عمدة الطالب 374. 30 ـ لسان المیزان 5 / 367. 3
[1] ـ المجدی 11. 32 ـ الذریعه 22 / 90. 33 ـ عمدة الطالب 196. 34 ـ الذریعه 2 / 374. 35 ـ الوافی بالوفیات 1 / 118.

دیگر منابع: طبقات النسابین 1 / 17 و 38؛ الشجرة المبارکه 156 و 157؛ الفخری فی انساب الطالبیین 66 و 67؛ المجدی فی حیاة صاحب المجدی 10؛ سمط النجوم العوالی 2 / 348؛ اتعاظ الحنفاء باخبار الفاطمیین الخلفاء 1 / 3 و 4؛ المقفی الکبیر 7 / 74؛ میزان الاعتدال 4 / 30؛ سراج الأنساب 117؛ الدرجات الرفیعه 481؛
فهرس التراث 1 / 495؛ اعیان الشیعه 9 / 407؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 185؛ الذریعه 2 / 378 و 383، 4 / 508، 5 / 292؛ 19 / 55؛ الاعلام 3 / 182؛ معجم المؤلفین 11 / 246.

سیدمحمد حسین میرعبداللّه للهی

محمد ـ عُتبی

محمد ـ عُتبی (م 427ه)

ابونصر محمدبن عبداللّه لجبار عُتبی رازی.

نیاکان وی اهل ری بودند. 1 او نیز در ری زاده شد؛ 2 ولی در اوان جوانی وطن خویش را رها کرده و به خراسان مهاجرت کرد. در خراسان تحت سرپرستی دایی خود ابونصرعتبی که از بزرگان و فضلای آن دیار بود قرار گرفت تا هنگامی که به رشد جسمانی و علمی رسید؛ پس از آن به سمت کاتب دربار ابوعلی سمیجور در خراسان و ابومنصور سبکتکین و سپس قائم مقام شمس المعالی قابوس بن وشمگیر منصوب گردید3 و در حقیقت ریاست کتابت و انشا دربار در خراسان و عراق به او رسید. 4 وی که از برجستگان علم و ادب بود و نظم و نثری خوش آهنگ و لطیف داشت و شهرتی یافته بود، سرانجام در نیشابور ساکن گشته و در آنجا به تعلیم ادبیات و علوم مشغول گشت. 5 برخی نیز وی را مورخ و شافعی مذهب دانسته اند. 6 علاوه بر اشعاری که از عتبی برجای مانده، 7 دارای کتاب معروفی به نام کتاب تاریخ یمینی در سیره و روش سلطان محمود غزنوی می باشد. 8 این کتاب با نامه های دیگری چون تاریخ سبکتکین غزنوی، تاریخ آل سبکتکین یا تاریخ عتبی نیز معروف است. 9 لطائف الکتّاب و المبدع هم دو اثر دیگر آثار اوست. 10 عتبی در سال 42711 یا 43112 درگذشت.

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 3 / 256. 2 ـ الکن و الالقاب 2 / 464؛ فرهنگ بزرگان 523. 3 ـ یتیمه الدهر 4 / 458؛ تاریخ ادبیات در ایران 1 / 641. 4 ـ ریحانة الادب 4 / 109. 5 ـ یتیمه الدهر 4 / 458 و 464. 6 ـ معجم المؤلفین 10 / 126؛ هدیة العارفین 2 / 68. 7 ـ یتیمه الدهر 4 / 458 و 464. 8 ـ تاریخ الاسلام 29 / 74. 9 ـ الذریعه 3 / 256. 10 ـ هدیة العارفین 2 / 68. 1
[1] ـ الذریعه 3 / 256. 12 ـ کشف الظنون 2 / 1553.

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 9 / 13888 و 1 / 747؛ الاعلام 6 / 185؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 129 و 135 و 2 / 755.

اسماعیل اسماعیلی