محمد ـ

عمروسیمحمد ـ عمروسی (372 ـ 452ه)

ابوالفضل محمدبن عبداللّه (عبیداللّه) بن احمد عمروسی بزاز بغدادی.

وی اهل بغداد بود. او سال 372ه به دنیا آمد و نزد ابوحفص بن شاهین، ابوالقاسم بن حبابه و ابوطاهر مخلص حدیث آموخت. 1 عمروسی فقه و قرائت را نیز از استادانی مانند ابوالحسن بن قصار و قاضی بن نصر فرا گرفت و خود از فقهای مالکی در بغداد گردید و در مقام مفتی برآمد. 2 علمای رجال سنی وی را قاری، اصولی، فقیهی صاحب نظر و محدثی متدین و ثقه می دانند. ابوبکر خطیب بغدادی از معاصران وی بوده و از او حدیث نقل کرده است. ابوالفضل که در باب الشام بغداد زندگی می کرد، در اول محرم سال 452ه از دنیا رفت. 3 وی دارای تعلیق فی الخلاف بوده که آن را برای ابوولید باجی تدریس کرده بود. 4

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 73. 2 ـ الدیباج المذهب 368. 3 ـ تاریخ بغداد 2 / 339. 4 ـ الدیباج المذهب 368.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 30 / 333؛ المنتظم 16 / 64؛ العبر 2 / 299؛ الانساب 4 / 238؛ النجوم الزاهره 5 / 68؛ البدایة و النهایه 12 / 86؛ الکامل فی التاریخ 10 / 13؛ شذرات الذهب 3 / 290؛ معجم المؤلفین 10 / 198.

رضا جعفری نوقاب

محمد ـ عمید الدوله

محمد ـ عمید الدوله (حدود 385 ـ 439ه)

ابوسعد محمدبن حسین بن علی بن عبداللّه لرحیم بغدادی مشهور به عمیدالدوله و عمیدالملک.

ابوسعد ملقب به عمیدالدوله، عمیدالملک و شرف الدین از وزیران برجسته ابوطاهربن بهاء الدوله جلال الدوله بویهی (383 ـ 435ه) بود. پدرش ابوالقاسم و برادرانش کمال الملک، زعیم الملک و شرف الامه نیز از وزیران حکومت آل بویه بودند، ولی آوازه و شهرت ابوسعد از آنان بیشتر بود. 1 گرچه تاریخ ولادت ابوسعد به درستی روشن نیست، نوشته اند وی هنگام مرگ 56 سال داشت. 2 ازاین رو و با توجه به تاریخ وفات، وی باید حدود385ه زاده شده باشد. عمیدالدوله علاوه بر آنکه مدت شش سال بر مسند وزارت تکیه زده بود، دیوان محاسبات را نیز برعهده داشت. 3 صفدی او را فردی فاضل، سیاستمدار و آگاه به امور وزرات و مملکت داری دانسته و
می نویسد: عمیدالدوله در مدت زمانی که در پست وزارت خدمت می کرد با مشکلات و ناهمواری های بسیاری روبه رو بود؛ چه جلال الدوله در طول زمامداری خود بر بغداد همواره دچار فتنه و آشوب ترکان و دفع مخالفان خود بود؛ ازاین رو عمیدالدوله نیز که خود از ارکان حکومت بود، به سختی به اداره امور می پرداخت و گویا سرانجام بر جان خود ترسید و مخفیانه از بغداد گریخت و به جزیره ابن عمر پناه برد. 4 عمیدالدوله در شعر هم دستی داشت و از ابوالحسین بن بشران مطالبی را شنیده و نقل کرده است. 5 برخی وفات او را در 388ه نوشته اند که اشتباه است؛ 6 ولی مشهور آن است که وی در نهایت در 439ه در جزیره ابن عمر از دنیا رفت7 و آثاری چند از خود باقی گذاشت که از این قرارند: اخبار الشعراء المحدثین، طبقات الامم فی التاریخ، النتف و الظرف فی الادب. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 3 / 8. 2 ـ المنتظم 5 / 311. 3 ـ تاریخ الاسلام 29 / 476. 4 ـ الوافی بالوفیات 3 / 8. 5 ـ تاریخ الاسلام 29 / 476. 6 ـ تاریخ التراث العربی 2 / 3 / 201. 7 ـ المنتظم 15 / 311. 8 ـ هدیة العارفین 2 / 56.

دیگر منابع: البدایة و النهایه 12 / 56؛ کشف الظنون 1 / 27؛ وفیات الاعیان 1 / 278؛ الاعلام 6 / 99؛ معجم المؤلفین 9 / 242.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ عمیدی

محمد ـ عمیدی (م433ه)

ابوسعد (ابوسعید) محمدبن احمدبن محمد عمیدی (عبیدی).

ابوسعد در مصر می زیست و فردی دانشمند، ادیب و اهل لغت بود و ریاست دفتر محاسبات را بر عهده داشت. سال 313ه در ایام حکومت الظاهر با از کار برکنار و شخصی به نام ابن معشر جانشین او شد. 1 ابوسعد در ایام المستنصربا در سال 432ه سرپرستی دفتر مکاتبات و صدور نامه ها را برعهده گرفت. 2 وی تألیفات بسیاری در ادبیات دارد که عبارت اند از: تنقیح البلاغه در ده مجلد، القوافی الکبیر، العروض، الارشاد الی حل المنظوم و الهدایة الی نظم المنثور، انزاعات القرآن. یاقوت چند بیت از اشعار او را آورده است. 3 ابوسعید در سال 433ه درگذشت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 17 / 212. 2 ـ انباه الرواة 3 / 46. 3 ـ معجم الادباء 17 / 212. 4 ـ بغیة الوعاة 1 / 47.