البشر 2 / 152؛ تاریخ ابن الوردی 1 / 323؛ البدایة و النهایه 12 / 13؛ شذرات الذهب 3 / 197؛ الاعلام 6 / 254؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 2 / 64؛ تاریخ التراث العبری 2 / 4 / 79؛ هدایة العارفین 1 / 685؛ معجم المؤلفین 7 / 143.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ قضاعی

محمد ـ قضاعی (م 454ه)

ابوعبداللّه محمدبن سلامه بن جعفر قضاعی.

آنچه در منابع ذکر شده آنکه او از استادان بسیاری استفاده کرده است، استادان مناطقی چون مصر، مکه و شام را ملاقات کرده و از آنان بهره برد. ابومسلم محمدبن احمد کاتب، احمد بربال (ثرثال) از آن جمله اند. او در علوم گوناگون از جمله حدیث، تفسیر و فقه مهارت یافت، ولی در فقه برجسته شد و از فقیهان شافعی گردید. 1 او آموخته های خویش را در اختیار طالبان علم قرار می داد و محدثان مصر، عراق و مکه و دیگر شهرها نزد او آمده و از او بهره می بردند؛ چنان که سیدفخرالدین شمبله بن محمدبن ابی هاشم، سهل اسفراینی2 و ابن ماکولا از شاگردان او بودند. خطیب بغدادی نیز او را در شهر مکه ملاقات و از او استفاده کرد. 3 این فقیه گرانمایه از طرف خلفای فاطمی به قضاوت مصر رسید. 4 او به عنوان سفیر مصر از طرف مستنصر با عباسی به روم رفت. 5 اثر قلمی او کتاب شهاب الاخبار فی الحکم و الامثال می باشد6 که یک هزار و دویست حدیث در آداب، امثال، مواعظ و وصایا می باشد که سند آنها ذکر نشده یا دعاهایی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به پایان رسیده است؛ بیشتر این احادیث در کتاب های شیعه موجود است و هر کدام هم که نیست با اصول و قواعد مذهب شیعه مخالف نیست؛ به همین دلیل برخی او را شیعه دانسته اند. 7 قضاعی در شانزدهم یا هفدهم ذیقعده 454 در مصر درگذشت و در قرافه مصر به خاک سپرده شد. 8 دیگر آثار وی عبارت اند از:

مناقب الامام الشافعی، الانباء عن الانبیاء، تواریخ الخلفاء، الخطط (خطط مصر) المختار فی ذکر الخطط و الآثار)، 9 الامالی فی الحدیث، درة الواعظین و ذخر العابدین، دقائق الاخبار و حدائق الاعتبار فی الحکم، عیون المعارف و فنون الخلائف فی التاریخ، 10 مسند القضاعی، تفسیر القرآن، نزهة الالباب، دستور معالم الحکم، 11 تاریخ مصر، معجم شیوخه. 12

پی نوشت ها

[1] ـ المقفی الکبیر 5 / 710؛ الاکمال 7 / 115. 2 ـ تاریخ دمشق 53 / 167 ـ 170؛ فهرست منتجب الدین 94. 3 ـ الأنساب 4 / 516. 4 ـ الکامل فی التاریخ 10 / 23. 5 ـ المختصر فی اخبار البشر 2 / 181. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 150. 7 ـ ریحانة الادب 4 / 423 ـ 424. 8 ـ تاریخ دمشق 53 / 169 ـ 170. 9 ـ اسماء الکتب 312. 10 ـ هدیة العارفین 2 / 71. 1
[1] ـ الاعلام 6 / 146. 12 ـ الوافی بالوفیات 3 / 116.

دیگر منابع: بدائع الزهور 1 / 1 / 219؛ معجم السفر 247؛ الباب فی تهذیب الانساب 3 / 43؛ حسن المحاضره 1 / 341؛ مرآة الجنان 3 / 58؛ وفیات الاعیان 4 / 212؛ تاریخ الاسلام 30 / 369 ـ 370؛ العبر 2 / 302؛ شذرات الذهب 3 / 293؛ طبقات المفسرین (داودی) 2 / 157؛ ایضاح المکنون 1 / 462؛ هدیة العارفین 2 / 71؛ الاعلام 6 / 146؛ معجم المؤلفین 10 / 42.

مرتضی نجفی

محمد ـ قطّان

محمد ـ قطّان (م407ه)

ابوعبداللّه محمدبن احمدبن شاکر قطان مصری.

برخی نام او را محمود ذکر کرده اند. 1 او علم قرائت را نزد استادانی چون هشام بن محمدبن قره فرا گرفته2 و از کسانی چون حسن بن رشیق حدیث نقل کرده است. از فقهای بزرگ شافعی بود. 3 احمدبن علی بن هشام علم قرائت را از او آموخت4 و قاضی ابوعبداللّه قضاعی از او روایت دارد. ابوعبداللّه قطان در فضایل شافعی کتابی به نام مناقب الامام الشافعی تألیف نمود. 5 اثر دیگر او المطارحات فی فروع الفقه الشافعی می باشد. 6 او در سال 407ه درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 28 / 166. 2 ـ غایة النهایه 2 / 64. 3 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 95. 4 ـ غایة النهایه 2 / 64. 5 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 95. 6 ـ معجم المؤلفین 8 / 268. 7 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 95.

دیگر منابع: تاریخ اسلام 28 / 166؛ العبر 2 / 214؛ شذرات الذهب 3 / 185؛ هدیة العارفین 2 / 60؛ مرآة الجنان 3 / 16.

عبداللّه لعلی باقری

محمّد ـ قلوسی

محمّد ـ قلوسی (م 422ه)

ابوالحسن محمدبن قاسم بن احمد استاد قلوسی ماوردی.

فقیه، اصولی، کلامی، مفسر، واعظ و راوی حدیث به شمار می آمد. از استادانی چون ابوالحسن سرّاج، ابوالحسن محمدبن عبداللّه سلیطی حدیث نقل کرده است. ابوسعد عبداللّه و دیگران از وی روایت