برخی احتمال داده اند همان عمل شهر رمضان باشد و عمل شهر رمضان را نیز احتمال داده اند بخشی از عمل الشهور باشد. 13 قنانی کتابی با عنوان المسره که از آن او شمرده شده، 14 نداشته است، بلکه عبداللّه لکریم بن طاووس در کتاب لباب المسره از اثر دیگر قنانی به نام المزار بهره برده15 و نجاشی از آن یاد نکرده است، نه اینکه المزار بخشی از کتاب المسره باشد. 16 تاریخ درگذشت ابوالفرج قنانی در دست نیست، اما همعصر نجاشی (م450) در قرن پنجم هجری بوده است.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال نجاشی 2 / 326. 2 ـ الذریعه 15 / 345. 3 ـ فلاح السائل 243. 4 ـ الذریعه 8 / 184. 5 ـ رجال نجاشی 2 / 326. 6 ـ تاریخ نیشابوری (المنتخب من السیاق) 1 / 195، 2 / 40، 101، 270 و 294. 7ـ الدروع الواقیه 259. 8 ـ الاربعون حدیثا (شهید اول) 87؛ بحار الأنوار 94 / 381. 9 ـ الغیبه (نعمانی) 18. 10 ـ الدروع الواقیه 259. 1
[1] ـ رجال نجاشی 2 / 326. 12 ـ الذریعه 8 / 184. 13ـ کتابخانه ابن طاووس 180. 14 ـ الذریعه 21 / 18. 15 ـ فرحة الغری 80. 16 ـ کتابخانه ابن طاووس 416.

دیگر منابع: اعیان الشیعه 9 / 432؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 3؛ ایضاح الاشتباه 294؛ خلاصة الاقوال 164؛ جامع الرواة 2 / 161؛ نقد الرجال 325؛ حاوی الاقوال 2 / 233؛ رجال ابن داود 180؛ تنقیح المقال 3 / 159 و 163.

محمد غفوری

محمد ـ قیروانی

محمد ـ قیروانی (413 ـ 486ه)

ابوعبداللّه محمدبن سعدون بن علی قیروانی بلوی، ملقب به ابن سعدون.

وی در سال 413 و در شهر قیروان تونس به دنیا آمد. پس از گذر از ایام کودکی به تحصیل علم پرداخت و در قصه و حدیث از عالمان آن دیار بهره برد، ابن أجدابی و سیوری از آن جمله اند. برای ارتقای سطح علمی اش به مکه و مصر و اندلس سفر کرد. در مکه از ابوذر هروی و دیگران حدیث شنید. در مصر از ابن خبال و دیگران حدیث شنید. او بر اثر تلاش و کوشش و سفر به مناطق گوناگون به یک محدث مسلّم و فقیه مالکی تبدیل شد. او مسائل فقهی را به خوبی می دانست و در آن زمینه صاحب نظر گشته بود. 1 این علاوه بر اطلاعاتی بود که در اصول فقه داشته و همین از او یک اصولی و فقیه مسلّم ساخته بود. 2 او بیان خوبی داشت و در آن عصر منشأ استفاده
مردم بود و گروه بسیاری از او حدیث شنیدند. ابوعلی حافظ و سفیان بن عاصی از عالمان اندلس و فرزندان مفوّز از او حدیث شنیده و نقل کرده اند. او زندگی خود را با تجارت می گذراند و از این رو اهل سفر بود. 3 قرطبه، بلنسیه و مریه از شهرهایی هستند که او بدانها سفر کرده است. 4 او در فقه اثری از خود بر جای گذاشت که اکمال التعلیق نام دارد؛ 5 همچنین کتابی در فقه مالکی، مناقب استادش ابوبکربن عبداللّه لرحمن و کتاب تأسی اهل الایمان بماطرأ علی مدینة القیروان را بر جای نهاد. 6 وی در أغمات شهری در جنوب مراکش و در جمادی الاولی 486 درگذشت. 7 برخی وفات او را 485 دانسته اند. 8

پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 2 / 799 و 800. 2 ـ کتاب الصله 603. 3 ـ ترتیب المدارک 2 / 799 و 800. 4 ـ کتاب الصله 603. 5 ـ تاریخ الاسلام 33 / 157. 6 ـ هدیة العارفین 2 / 77. 7 ـ ترتیب المدارک 2 / 800. 8 ـ معجم المؤلفین 10 / 23.

دیگر منابع: فهرسة ابن خیر 434؛ تراجم المؤلفین التونسیین 3 / 35؛ معجم البلدان 1 / 225؛ الاعلام 6 / 137؛ الدیباج المذهب 369؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 472.

مرتضی نجفی

محمد ـ قیسی

محمد ـ قیسی (م حدود 480ه)

ابوعبداللّه لرحمن محمدبن احمدبن اسحاق بن زید قیسی.

وی اهل مُرسیه اندلس و از امیران و ادیبان آن دیار بود1 که در ادب به صاحب بن عباد تشبیه می شد. او از ابوولیدبن میقل روایت نقل کرده و از او اجازه روایی دریافت نمود. جمعی از اصحاب ابن بشکوال از او روایت کرده اند. 2 پدرش احمدبن اسحاق امیر تدمیر بود. پس از مرگ پدر محمد جانشین او شد. وی اول ماه مبارک رمضان سال 455ه والی بلنسیه از شهرهای اندلس شد. رجال نویسان او را مردی درستکار، مهمان نواز، سخاوتمند، بافضل و اهل علم و ادب توصیف کرده اند. در قدرت بیان و بلاغت سخن سرآمد عصر خود بود. شهرتش در شعر بیشتر از نثر است. او خطاب به ابواحمدبن عبداللّه ، هنگامی که یحیی بن ذی النون را به قتل رسانید اشعاری زیبا سرود. 3 او در سال 471ه به دست ابوبکربن عمار از سلطنت خلع و زندانی گردید و در سال 480 درگذشت. 4 اقوال دیگری در زمان مرگ او هست. 5 اثر برجای مانده از او رساله هایی تدوین شده است. 6