مکه مکرمه اقامت گزید. و نزد ابومعالی جوینی و کریمه مروزیّه و جمعی دیگر علم آموخت. اهالی مکه هم از دانش او بهره بردند. تعدادی از استادان ابن بشکوال از او روایت کرده اند. مریّ از پیشگامان زمانش در علم اصول و نحو3 و از فقیهان مالکی مذهب بوده است. 4 مختصر تفسیر الطبری اثر ابن لجالش می باشد. وی در حدود سال 490ه درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 563. 2 ـ معجم البلدان 5 / 119. 3 ـ کتاب الصلة 563. 4ـ معجم المفسرین (عادل نویهض) 2 / 476. 5 ـ کتاب الصله 563.

دیگر منابع: طبقات المفسرین (داودی) 12 / 75؛ معجم المؤلفین 8 / 284.

پژوهشکده

محمد ـ مسبحی

محمد ـ مسبحی (366 ـ 420ه)

محمدبن عبیداللّه بن احمد عزالملک مسبحی حرانی جندی.

وی در ماه رجب سال 366ه در مصر متولد شد و در همانجا رشد و نمو کرد؛ ولی نیاکان و اجداد وی اهل حرّان سرزمین واقع در بین راه موصل و شام بودند. آثار متعدد برجای مانده از مسبحی حکایت از آن دارد که وی اطلاعات بسیاری داشته و از طریق تصنیفات خود کسب درآمد می کرده است. درباره ذوق شعری وی آورده اند هنگامی که مسبحی با شاعر و کاتب مشهور ابن ابی الجوع دیدار داشته، اشعار بسیار جالبی را فی البداهه در محضر او سروده است. 1 مسبحی در شعر، ادبیات عرب و تاریخ دارای مهارت خاص و ید طولایی بوده است. ذهبی و برخی دیگر، وی را عالم به علم نجوم و شیعه مذهب دانسته اند. 2 مسبحی همانند پدرش که از اعیان و اشراف بود از مقامات سیاسی و اجتماعی به دور نبوده و در دستگاه خلافت امرای فاطمی در مصر به مقام و مرتبتی رسید و از امیران و کاتبان دربار گردید و همیشه در لباس سربازی و لشکری بود. در سال 398 به خدمت الحاکم فاطمی درآمد و به حکومت بعضی از شهرهای مصر از جمله قیس و بهنسا منصوب و مدتی نیز متولی دیوان ترتیب گردید. 3 وی دارای سی اثر بوده که مشهورترین آن تاریخ مصر است که شامل اخبار مصر در زمینه های گوناگون بوده و گفته شده دارای سیزده هزار ورقه بوده است. 4 دیگر آثار مسبحی عبارت اند از: التلویح و التصریح فی معانی الشعر و غیره، الراح و الارتیاح، الغرق و الشرق فی ذکر من مات غرقاً و شرقاً، الطعام و الادام، درک البغیة فی وصف الادیان و
العبادات، قصص الانبیاء علیهم السلام و احوالهم، المفاتحة و المناکحة فی أصناف الجماع، الامثلة للدول المقبله، القضایا الصائبه فی معانی احکام النجوم، جونة الماشطة، الشجن و السکن فی أخبار اهل الهوی و مایلقاه أربابه، السئوال و الجواب، مختار الاغانی و معانیها، 5 التنجیح و الاصابات و دیوان شعر در سه مجلد. وفات مسبحی در سال 420ه واقع شد. 6

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 4 / 377 ـ 379. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 62. 3ـ الوافی بالوفیات 4 / 7. 4 ـ وفیات الاعیان 4 / 377 ـ 379. 5 ـ همان. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 62.

دیگر منابع: النجوم الزاهره 4 / 271؛ الکنی و الالقاب 3 / 184؛ الانساب 5 / 284؛ اللباب 3 / 207؛ مرآة الجنان 3 / 28؛ العبر 2 / 241؛ شذرات الذهب 3 / 216؛ حسن المحاضرة 1 / 478؛ هدیة العارفین 2 / 63؛ کشف الظنون 1 / 304؛ فرهنگ بزرگان 537؛ ریحانة الادب 2 / 168؛ الاعلام 6 / 259.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ مسعودی

محمد ـ مسعودی (م426ه)

ابوعبداللّه محمدبن عبداللّه لملک بن عبداللّه بن مسعود مسعودی مروزی.

از دانشمندان معروف و عالمان مرو، دارای رفتار و اخلاق نیک در زندگی و از شاگردان ابوبکر عبداللّه بن احمد قفال بود و نزد او علم حدیث آموخت و احادیث اندکی را از قفال روایت کرد. 1 منابع بیش از این درباره وی توضیح نداده اند. ابوعبداللّه در سال 426ه از دنیا رفت. شرح مختصر المزنی فی الفروع اثر وی است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 2 / 291. 2 ـ هدیة العارفین 2 / 65.

دیگر منابع: معالم العلماء 134؛ معجم المؤلفین 1 / 259.

احسان آذرکمند

محمد ـ مصری

محمد ـ مصری (حدود 405 - 497ه)

ابومطیع محمدبن عبداللّه لواحدبن عبداللّه لعزیر مصری مدینی.

وی اهل اصفهان بود و از محضر محدثانی چون ابوسعید محمدبن علی نقاش، ابومنصور معمربن احمدبن زیاد صوفی و عبداللّه بن محمدبن عقیل باوردی علم حدیث را فرا گرفت. علمای رجال او را محدثی صالح، فاضل، ادیب و معمر دانسته اند. عده