محمد ـ

نسویمحمد ـ نسوی (378 ـ 478ه)

ابوعمرو محمدبن عبداللّه لرحمن بن احمد نسوی.

وی در شهر نِسا خراسان در سال 378ه چشم به جهان گشود. 1 او که از فقیهان بزرگ شافعی بود، در زادگاهش تحصیل دانش فقه را آغاز کرد و آن را از قاضی حسن بن دامانی نسوی آموخت؛ سپس به عراق مهاجرت نمود و به تحصیل ادامه داد. او از ابواسحاق اسفرایینی، ابومعمر مفضل بن اسماعیل اسماعیلی و دیگران روایت کرده است. ابوعبداللّه فراوی، اسماعیل بن صالح موذن و چندی دیگر از محدثان از او روایت کرده اند. ابوعمرو نسوی به منظور جمع آوری حدیث به نقاط دیگری همچون دمشق، مکه مکرمه، جرجان و مصر سفر کرد. برخی از ترجمه نویسان وی را یکی از بزرگان زمان خود در زمینه علم و دانش و زهد و تقوا توصیف کرده و بسیار ستوده اند. نزد ملوک و سلاطین مقرب2 و مورد اعتماد پادشاهان سلجوقی بود. 3 او از طرف قائم بامرا پادشاه عباسی به قضاوت در خوارزم و اطرافش منصوب شد؛ ازاین رو به اقضی القضات ملقب و معروف شد. 4 او در خوارزم مدرسه ای ساخت و مقداری از باغات خود را در نسا برای احداث مدرسه وقف نمود. 5 او در دانش لغت، نحو، تفسیر نیز تبحر داشت و شعر می سرود و فتوا می داد و به زبان حدیث سخن می گفت. 6 از آثار برجای مانده از او کتابهایی در فقه و تفسیر می باشد. 7 وی سرانجام پس از عمری طولانی در سال 478 درگذشت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 80. 2 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 177 ـ 175. 3 ـ الاعلام 6 / 191. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 177 ـ 175. 5 ـ تاریخ الاسلام 31 / 354 ـ 355. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 177 ـ 175. 7 ـ تاریخ الاسلام 31 / 354 ـ 355. 8 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 80.

دیگر منابع: تاریخ مدینه دمشق 54 / 73؛ مختصر تاریخ دمشق 22 / 346؛ طبقات المفسرین (داودی) 2 / 181؛ طبقات المفسرین (سیوطی) 93؛ سیر اعلام النبلاء 18 / 477؛ معجم المؤلفین 10 / 134.

محمد جعفر مرادی

محمد ـ نقّاش

محمد ـ نقّاش (پس از 330 ـ 414ه)

ابوسعید محمدبن علی بن عمرو نقّاش اصفهانی.

وی پس از سال 330ه متولد شد. 1 او برای کسب علم و دانش
سفرهایی به بلاد مرو، گرگان، هرات، نهاوند، حجاز، اسفرایین و عراق2 داشت؛ همچنین به مناطق شرقی رفت و مدت زیادی در نیشابور اقامت نمود و به جمع آوری و نوشتن مطالب از دیگر علوم پرداخت و از افرادی مانند ابوبکر شافعی و ابراهیم بن علی هُجیمی، 3 احمدبن حسین تمیمی و سلیمان طبرانی حدیث شنید. او که محدث، حافظ، فقیه و رجالی بود، شاگردانی مانند احمدبن عبداللّه لغفار بن أشته، فضل بن علی حنفی و ابومطیع محمد مصری تربیت نمود. برخی از رجال نویسان وی را فردی مورد اعتماد در نقل احادیث و حنبلی مذهب توصیف کرده اند. 4 کتاب های القضاة، طبقات الصوفیه، 5 الامالی فی الحدیث، اجزاء فی الحدیث، 6 فنون العجائب و فوائد العراقیین تألیفات اوست. 7 وی در هشتم ماه رمضان سال 414ه درگذشت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 307. 2 ـ تاریخ الاسلام 28 / 358. 3 ـ ذکر اخبار اصفهان 2 / 308. 4 ـ تاریخ الاسلام 28 / 358. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 307. 6 ـ هدیة العارفین 2 / 62. 7 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 4 / 186. 8 ـ ذکر اخبار اصفهان 2 / 308.

دیگر منابع: دول الاسلام 217؛ الاعلام 6 / 275؛ طبقات علماء الحدیث 3 / 255؛ المعین فی طبقات المحدثین 125؛ العبر 2 / 228؛ تذکرة الحفّاظ 3 / 1059؛ الوافی بالوفیات 4 / 119؛ شذرات الذهب 3 / 201؛ کشف الظنون 2 / 1104.

محمود هیئتی

محمد ـ نیشابوری

محمد ـ نیشابوری (32
[1] ـ 405ه)

ابوعبداللّه محمدبن عبداللّه بن محمدبن حمدویه ضبّی، مشهور به حاکم نیشابوری و ابن بیع.

وی در سال 321 در شهر نیشابور به دنیا آمد1 تحصیلات خویش را از اوان کودکی به تشویق و حمایت پدر و دایی خود آغاز کرد2 و به این منظور به مناطق گوناگونی چون همدان، مرو3 عراق، حجاز، ماوراءالنهر و ری مسافرت کرد و به گفته خویش از دو هزار استاد بهره علمی برد. 4 او طی دو مرحله در ایام جوانی و میانسالی وارد بغداد شد و از محدثانی چون ابوعمرو سماک، ابوالعباس اصم و احمدبن سلمان نجاد و بسیاری دیگر علومی را فرا گرفته و حدیث شنیده است. 5 علم فقه را نیز از ابوسهل صعلکی6 و ابوسهل حنفی فرا گرفت. حاکم، از پیشوایان و فقها و محدثان برجسته و بزرگ عصر خویش7 و فردی