شدند. 2 اثر او الاشراف علی غوامض الحکومات است. این کتاب شرحی است بر کتاب ادب القاضی علی مذهب الشافعی اثر ابوعاصم محمدبن احمد عبادی که بسیاری از فقهای شافعی مانند عبداللّه لکریم بن محمد رافعی قزوینی و اسماعیل بن احمد رویانی بر آن اعتماد نموده و از آن نقل کرده اند. 3

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 365. 2 ـ طبقات الشافعیه (ابن هدایه ا) 187. 3 ـ همان و طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 292 و 10 / 743.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 47؛ هدیة العارفین 2 / 84؛ الاعلام 5 / 316.

سیدمحمدحسین میر عبداللّه للهی

محمد ـ هروی

محمد ـ هروی (372 ـ 433ه)

ابوسهل محمدبن علی بن محمد هروی.

ادیب، نحوی، لغوی و محدث که در ماه رمضان سال 372ه متولد شد1 و ساکن مصر بود. 2 او نزد ابوعبید احمدبن محمد هروی صاحب کتاب الغریبین علم آموخت و از او روایت کرد؛ همچنین از ابویعقوب نجیرمی و ابواسامه جناده بن محمد نحوی روایت کرد. 3 ابوبکر محمدبن حسن تمیمی لغوی از جمله شاگردان او بود. 4 او متولی ریاست مؤذنان در جامع عمروبن عاص در مصر، 5 دارای خطی صحیح و دقیق بوده و بسیاری از کتب لغت و نحو6 از جمله کتاب الصحاح جوهری را به خط خودش نوشت. 7 ابوسهل کتاب الفصیح ثعلب را شرح کرده و آن را الاسفار نامید؛ همچنین او این کتاب را تلخیص و تهذیب کرده و آن را التلویح فی شرح الفصیح نامید. 8 دیگر آثار او کتاب اسماء الاسد، اسماء السیف، 9 المثلثات، المنمّق و المکنّی و المبنّی می باشد. 10 هروی در سال 433ه در مصر درگذشت. 11 در بعضی منابع متأخر مرگ او در سال 421ه آمده است. 12

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 18 / 263. 2 ـ انباه الرواة 3 / 195. 3 ـ معجم الادباء 18 / 263. 4 ـ بغیة الوعاة 1 / 190. 5 ـ معجم الادباء 18 / 263. 6 ـ انباه الرواة 3 / 195. 7 ـ بغیة الوعاة 1 / 190. 8 ـ الوافی بالوفیات 4 / 121. 9 ـ معجم الادباء 18 / 263. 10 ـ تاریخ التراث العربی ج8 جزء2 ص477. 1
[1] ـ معجم الادباء 18 / 263. 12 ـ ایضاح المکنون 1 / 320.

دیگر منابع: هدیة العارفین 2 / 69؛ الاعلام 6 / 275؛ معجم المؤلفین 11 / 60.

محمود هیئتی

محمد ـ

همدانیمحمد ـ همدانی (م حدود 450ه)

ابوالعلاء محمدبن علی بن حسّول همدانی رازی ملقب به صفی الملک و صفی الحضرتین و معروف به ابن حسول.

از وزرای آل بویه، 1 دبیر، کاتب، ادیب، مورخ و از شعرای اهل بیت علیهم السلام و یکی از مشهورترین افراد خاندان آل حسول بود2 که از همدان برخاست، ولی در ری پرورش یافت. 3 از محضر بزرگانی چون صاحب بن عباد و ابوالحسین احمدبن فارس استفاده کرد. 4 او سفری به بغداد، اصفهان، قزوین، نیشابور و سفری مجدد به همدان داشت. 5 برخی از دانشمندان این شهرها نیز چون ابومنصور عبداللّه لملک ثعالبی (م429ه)، 6 ابوالحسن علی بن حسن باخرزی (م467ه)، 7 شجاع بن فارس بن حسین ذهلی (م507ه)، حسن بن احمدبن حسن حداد اصفهانی (م515ه) و احمدبن سُلیم مقری از محضر او استفاده کرده و بعضاً روایتگر از او بوده اند. 8 ابن حسول در زمان مجدالدوله و در ری به وزارت دست یافت، ولی با تسلط سلطان محمود غزنوی بر ری و همچنین در زمان پسرش سلطان مسعود او در این شهر و در غزنه به کار دبیری و نویسندگی در دیوان رسائل اشتغال پیدا کرد؛ 9 همچنین در دستگاه سلجوقیان، دبیر و کاتبی فاضل به شمار می رفت. 10 بعضی منابع از اینکه ابن حسول عمری دراز داشته خبر داده اند. 11 وی در سال 450ه12 یا همین حدود در ری وفات کرد. 13 آثار او که بعضی از آنها با بذله گویی و طنز همراه بوده14 عبارت اند از: رسالةٌ فی فضل اللّه لحر علی البرد، 15 مناقب الحضرة السلطانیه، تفضیل الاتراک علی سائر الأجناد. 16 نسخه خطی آن در موزه عراق بوده و مقدمه این کتاب در مجلة الجمعیة التاریخیة الترکیه به چاپ رسیده است. 17 اثر دیگر او نامه های او به برخی از بزرگان است که در مجموعه ای خطی در کتابخانه واتیکان نگهداری می شود. 18 اشعار بسیاری نیز از او به یادگار مانده که بعضی منابع بدانها اشاره کرده اند. 19 از جمله اشعار بسیاری در مدح اهل بیت و ائمه اطهار علیهم السلامسروده که نمونه ای از آن را در بعضی از منابع می توان مشاهده کرد. 20

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بیهق 111. 2 ـ مشاهیر شعراء الشیعه 4 / 276. 3 ـ تتمة یتیمة الدهر 5 / 126. 4 ـ الوافی بالوفیات 4 / 132. 5 ـ تاریخ الاسلام 30 / 266. 6 ـ تتمة یتیمة الدهر 5 / 126 و 127. 7 ـ دمیة القصر 1 / 411 و 412. 8 ـ تاریخ الاسلام 30 / 266. 9 ـ تاریخ بیهق 111؛ تتمة یتیمة الدهر