دولتشاه سمرقندی از فردی به نام جوهری زرگر یاد کرده که شاگرد ادیب صابر (از شعرای نیمه اول قرن 6ه) و از اقران اثیرالدین اخسیکتی (م 570 یا 577ه) بوده و گفته است که اصلش از بخارا و ساکن اصفهان بوده و سفری نیز به عراق داشته است. وی سپس قصیده ای از او نقل کرده است. 6 اما به گفته برخی محققان، از آنجا که سبک این قصیده از نوع اشعار قرن 6ه است و از طرفی ادیب صابر و اثیرالدین نیز از شعرای قرن ششم ه بوده اند، بنابراین باید این جوهری زرگر را غیر از جوهری زرگر صایغ هروی دانست. 7 اثر او دیوان شعر8 یا همان اشعار بر جای مانده از اوست.

پی نوشت ها

[1] ـ لباب الالباب 325 - 327. 2 ـ لباب الالباب 327 (بیت 18). 3 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 1 / 36. 4 ـ لباب الالباب 326 ـ 329. 5 ـ تاریخ ادبیات در ایران (صفا) 2 / 439. 6 ـ تذکرة الشعراء 132 ـ 134. 7 ـ تاریخ ادبیات در ایران (صفا) 2 / 439. 8 ـ الذریعه 9 / 570.

دیگر منابع: ریحانة الادب 1 / 440.

سیدمحمدحسین میرعبداللّه للهی

محمود ـ غزنوی

محمود ـ غزنوی (360 ـ 421ه)

ابوالقاسم محمودبن سبکتکین یمین الدوله نظام الدین غزنوی.

او در سال 360ه متولد شد1 و در دربار پدرش سبکتکین رشد نمود و پدرش او را بر حکومت نیشابور گمارد. 2 سلطان محمود بعد از مرگ پدرش، با برادرش اسماعیل که بر غزنه حکومت می کرد، وارد جنگ شد و او را شکست داد. حکومت آل سامان به دست او فرو پاشید و او مؤسس سلسله غزنویان بود. او در زمان حکومت خود شهرهای بسیاری را فتح کرده و سالی یک بار به هند لشکرکشی می کرد و در ضمن فتوحات خود، غنایم و اموال بسیاری به دست آورد. 3 او از جانب خلیفه عباسی قادر با مورد حمایت و تشویق واقع شد و او را ملقب به القاب گوناگون نمود. او بر سرزمین خراسان حکم فرمایی می کرد. 4 او ابتدا حنفی مذهب بود و سپس به مذهب شافعی گرایش پیدا کرد. 5 گفته اند سلطان محمود دارای آثاری در فقه، حدیث، شعر و از جمله کتاب منسوب به او با عنوان التفرید فی الفروع می باشد. 6 سلطان محمود به علت سوءمزاج بیمار و در سال 421ه7 در غزنه درگذشت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الکامل فی التاریخ 9 / 398. 2 ـ نزهة الخواطر 1 / 69. 3 ـ المنتظم 15 / 211. 4 ـ الانباء فی تاریخ الخلفاء 150 و 151. 5 ـ وفیات الاعیان 5 / 180. 6 ـ الجواهر المضیه 3 / 438. 7 ـ الانباء فی تاریخ الخلفاء 150 و 151. 8 ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 681.

دیگر منابع: المختصر فی اخبار البشر 2 / 157؛ نجوم الزاهره 4 / 273؛ شذرات الذهب 3 / 220؛ تاریخ الاسلام 29 / 68؛ البدایة و النهایه 12 / 27؛ مرآة الجنان 3 / 30؛ العبر 2 / 245؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 483؛ الروض المعطار 428، 445؛ دول الاسلام 220؛ تاریخ ابن وردی 1 / 328؛ هدیة العارفین 2 / 401؛ تاریخ مختصر الدول 181؛ آثار البلاد و اخبار العباد 300 و 415؛ تاریخ ابن خلدون 4 / 358؛ اخبار الدول و آثار الأول 3 / 270 و 328؛ الذریعه 3 / 1011.

محمود هیئتی

محمود ـ قزوینی

محمود ـ قزوینی (قرن پنجم هجری)

ابوحاتم محمودبن حسن بن محمد قزوینی طبری.

او اهل آمل مازندران بود1 و در آنجا سکونت داشت. ابتدا نزد بزرگان شهر به فراگیری فقه پرداخت؛ سپس برای کسب دانش بیشتر به شهرهای گرگان، ری و بغداد سفر کرد2 و علم اصول را نزد ابوبکربن باقلانی و علم فقه را نزد شیخ ابوحامد اسفراینی و علم تقسیم میراث را نزد ابوحسین بن لبان فرضی فرا گرفت. او فقیه، اصولی، کلامی و اهل بحث و مناظره و از بزرگان و اعلام مذهب شافعی در عصر خود بود. پس از مدتی تدریس در بغداد، به وطن خود آمل مراجعت کرد و در آنجا نیز به تدریس فقه پرداخت و بزرگ شهر خود شد. شیخ ابواسحاق شیرازی و گروهی دیگر از وی روایت کرده اند. کتاب های تجرید التجرید، 3 الکشف فی شرح مختصر المُزنی و الحیل4 آثار او می باشد. وی بین سال های 414 تا 460ه در آمل از دنیا رفت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 313. 2 ـ تاریخ الاسلام 29 / 459 و 30 / 515. 3 ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 313. 4 ـ التدوین فی اخبار قزوین 4 / 70. 5 ـ تاریخ الاسلام 29 / 459 و 30 / 515؛ طبقات الفقهاء شیرازی 228؛ معجم المؤلفین 12 / 158.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 18 / 128؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 148؛ طبقات الشافعیه (ابن هدایه) 145، 146؛ هدیة العارفین 2 / 402؛ الاعلام 7 / 167؛ تهذیب الاسماء و اللغات 2 / 207؛ معجم المؤلفین 12 / 158.

سیدمحمد علوی