محمود ـ

کاشغریمحمود ـ کاشغری (م حدود 495ه)

محمودبن حسین (حسن) بن محمد کاشغری بغدادی.

وی اهل کاشغر و فردی فاضل1 و لغوی بود. کتاب دیوان لغات الترک اثر اوست که آن را به المقتدی بامرا خلیفه عباسی اهدا کرد. 2 کاشغری در این اثر خود که به زبان عربی است، آورده است لغات ترکی از هجده حرف تشکیل می شوند و بعضی حروف در زبان ترکی به کار گرفته نمی شوند. 3 در تاریخ وفات وی اختلاف است، برخی آن را در سال 466ه4 و برخی دیگر در حدود سال 495ه ذکر کرده اند. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 7 / 168. 2 ـ هدیة العارفین 2 / 402. 3 ـ کشف الظنون 1 / 808. 4 ـ الاعلام 7 / 168. 5 ـ هدیة العارفین 2 / 402.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 12 / 160؛ دایرة المعارف الشیعیة العامه 17 / 10.

سیدمهدی حسینی عربی

مختار ـ ابن بطلان

مختار ـ ابن بطلان (اوائل قرن 5 ـ 444ه)

ابوالحسن مختاربن حسن بن عبدون ابن بطلان بغدادی.

وی در اوایل قرن پنجم هجری در بغداد به دنیا آمد. 1 نزد عالمان مسیحی کرخ شاگردی کرد و از شاگردان برجسته ابوالفرج عبداللّه بن طیب بود و بسیاری از کتاب های حکمت و فلسفه را نزد او خواند. ابوالفرج برای او احترام خاصی قائل بود و او را بر دیگر شاگردانش مقدم می داشت. ابن بطلان علم پزشکی را نزد ثابت بن ابراهیم حرانی آموخت و از ملازمان او بود. 2 او ابتدا در بغداد به پزشکی پرداخت، سپس در بیمارستانی که عضدالدوله در آنجا تأسیس نمود، به تدریس و درمان بیماران مشغول شد و به فرمان عضدالدوله تحقیقات پزشکی وسیعی را انجام داد. 3 منابع رجالی وی را فیلسوف، پزشکی برجسته، متکلم، ادیب، شاعر و شیرین سخن معرفی کرده اند. 4 ابن بطلان از معاصران علی بن رضوان، پزشکی مصری بود و باهم مراسلات و مکاتباتی داشتند. در سال 439ه به قصد دیدن علی بن رضوان از بغداد به سوی مصر حرکت کرد و به فسطاط از شهرهای آنجا رفت و سه سال اقامت گزید. 5 در بین راه از شهرهای موصل و دیاربکر گذشت و وارد حلب شد که مدتی در آنجا ساکن شد و از جانب معزالدوله مورد احترام واقع شد. در مصر
رفت وآمدش با ابن رضوان بیشتر شد و بعد از مدتی میانه آنها به هم خورد و به قسطنطنیه رفت و مدت یک سال هم در آنجا ماند و بعد هم به انطاکیه رفته و در یکی از معابد راهبان آنجا تا آخر عمر به عبادت مشغول شد. او چهره ای غیرطبیعی و زشت داشت و از راه پزشکی سبک درآمد می کرد. در سال 444ه از دنیا رفت. 6 آثار او عبارت اند از: الادیرة و الرهبان، شراء العبید و تقلیب الممالک و الجواری، تقویم الصحه، مقالة فی شرب الدواء المسهل، مقالة فی کیفیة دخول الغداء فی البدن و هضمه و خروج فضلاته و سقی الادویة المسهله و ترکیبها، مقالة الی علی بن رضوان عند وروده الفسطاط جواباً عما کتبه الیه، مقالة فی علة نقل الاطباء المهرة تدبیر اکثر الامراض التی کانت تعالج قدیماً بالادویة الحارة الی التدبیر المبرد، مقالة فی الاعتراض علی من قال ان الفرخ أحر من الفروج بطریق منطقیه، المدخل الی الطب، دعوة الاطباء ألفها للأمیر نصیر الدوله ابی نصر احمدبن مروان، دعوة القسوس، مقالة فی مداواة صبی عرضت له حصاة، 7 عمدة الطبیب فی معرفة النبات. 8

پی نوشت ها

[1] ـ زندگی نامه علمی دانشمندان اسلامی 1 / 8. 2 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطباء 325. 3 ـ زندگی نامه علمی دانشمندان اسلامی 1 / 8. 4 ـ تاریخ الحکماء 294. 5 ـ عیون الانباء 325. 6 ـ تاریخ مختصر الدول 190. 7 ـ عیون الانباء 328. 8 ـ الاعلام 7 / 191.

دیگر منابع: تاریخ طب اسلامی 108؛ دانش نامه ایران و اسلام 3 / 443؛ مقدمه بر تاریخ علم 1 / 835؛ هدیة العارفین 2 / 422؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 304؛ دایرة المعارف الاسلامیه 1 / 98؛ لغت نامه دهخدا 1 / 263؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 119؛ کشف الظنون 1 / 756؛ دایرة المعارف بستانی 1 / 399؛ معجم المؤلفین 12 / 210.

احسان آذرکمند

مُرجّی ـ معرّی

مُرجّی ـ معرّی (زنده در 450ه)

ابوالقاسم مرجّی بن کوثر معرّی.

ابوالقاسم در شهر حلب اقامت داشت و فردی ادیب و آگاه به علوم قرائت و نحو بود. او معاصر ابوالعلاء معرّی بوده و با وی مکاتباتی انجام داده است. کتاب های المفید فی النحو و کتاب الضاد و الظاء آثار وی می باشد. 1 معرّی در سال 450ه زنده بوده است. 2