زاهدالعلما از پزشکان باتجربه و مورد علاقه و احترام نصیرالدوله بن مروان، حاکم میافارقین بود. حاکم دختری داشت که به بیماری درمان ناپذیر مبتلا بود. نصیرالدوله عهد کرد اگر دختر بهبود یابد به اندازه وزن او درهم صدقه بدهد. زاهدالعلما دختر را معالجه کرد و به پدرش پیشنهاد بنای بیمارستان داد. نظر او عملی شد و مال بسیاری هم به شخص منصور تعلق گرفت. نصیرالدوله ملکی را وقف وی کرد تا مخارج زندگی اش تأمین گردد؛ از آن پس زاهدالعلما در این بیمارستان به پزشکی و آموزش شاگردان اشتغال داشت. ابوسعید آثاری را به رشته تحریر درآورد که عبارت اند از: البیمارستانات، امراض العین و مداواتها، الفصول و المسائل و الجوابات، المنامات و الرؤیا و ما یجب علی المتعلمین لصناعة الطب. زاهد العلما پس از 460ه درگذشت. 1

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الابناء 341؛ هدیة العارفین 2 / 473.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 13 / 18.

محمد غفوری

منصور ـ سمعانی

منصور ـ سمعانی (426 ـ 489ه)

ابومظفر منصوربن محمد بن عبداللّه لجباربن احمد سمعانی تمیمی مروزی.

در سال 426ه به دنیا آمد. او اهل مرو بود و در آنجا فقه حنفی را نزد پدرش و حدیث را از ابوغانم احمدبن علی کراعی و ابوبکر ترابی فرا گرفت و سپس برای فراگیری علوم بیشتر به شهرهای گرگان، بغداد و حجاز سفر نمود و از محضر محدثانی چون ابوالقاسم خلال، عبداللّه لصمدبن مأمون و ابوعلی شافعی بهره برد. سمعانی سال 461ه وارد بغداد شد و سال 468ه زمانی که با ابونصربن صباغ در مسئله ای به منازعه پرداخت، به مذهب شافعی گروید. 1 سمعانی سپس بغداد را به قصد مرو ترک نمود، ولی چون مردم از شافعی بودنش باخبر شده بودند، از دست او عصبانی بودند، لذا او را از مرو بیرون کردند و به ناچار به توس و از آنجا به نیشابور هجرت نمود. در آنجا مورد استقبال شایان مردم و نظام الملک و بزرگان شافعی قرار گرفت، برایش مجلس درس و وعظ تشکیل دادند و او به ترویج و تدریس فقه شافعی پرداخت و توانست پایه های این مذهب را در آنجا تقویت و
مستحکم سازد؛ ازاین رو دوباره به مرو رفت و در آنجا به تدریس فقه شافعی مشغول گردید. 2 علمای رجال اهل سنت او را فاضل، فقیهی زاهد، پرهیزگار و یگانه عصرش دانسته اند و کسانی چون ابوطاهر سنجی، ابراهیم مروروذی، عمربن سرخسی از او روایت کرده اند. سمعانی سرانجام پس از تدریس و تألیف بسیاری که در فقه و حدیث داشت روز جمعه ماه ربیع الاول سال 489ه در مرو از دنیا رفت. 3 تألیفات سمعانی عبارت اند از: منهاج اهل السنه، القواطع فی اصول الفقه، تفسیر القرآن، الاصطلاح، الانتصار فی الحدیث، 4 الرد علی القدریه، البرهان، الاوساط و المختصر که درباره سیر در آفاق و اقطار می باشد. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 33 / 321. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 114. 3 ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 335. 4 ـ معجم المؤلفین 13 / 20. 5 ـ طبقات الشافعیة الکبری 5 / 335.

دیگر منابع: تذکرة الحفّاظ 4 / 1227؛ دول الاسلام 251؛ العبر 2 / 361؛ البدایة و النهایه 12 / 153؛ النجوم الزاهره 5 / 160؛ طبقات الشافعیه (أسنوی) 1 / 321؛ وفیات الاعیان 3 / 211؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 273؛ طبقات المفسرین (داودی) 2 / 339؛ شذرات الذهب 3 / 393؛ هدیة العارفین 2 / 473؛ الاعلام 7 / 303؛ المنتخب من السیاق نیشابوری 677.

رضا جعفری نوقاب

منصور ـ عزیزی

منصور ـ عزیزی (م 411ه)

ابوعلی منصور عزیزی جوذری.

نام او در منابع گذشته ذکر نشده است و شرح حال او هم روشن نیست، فقط مقریزی به شرح زندگی او پرداخته و درباره اش گفته: او شاگرد استاد جوذر بود و سپس سال 350ه به خدمتش درآمد و کاتب وی گردید و نزد استادش عزت و احترام پیدا کرد و از اینجا پلکان ترقی را پیمود تا اینکه به سمت وزارت دولتی رسید. او اسماعیلی مذهب بود و در دولت فاطمی مصر در ایام الحاکم و المعز به دربار راه یافت و مورد احترام و توجه همگان قرار گرفت. 1 او سیره استاد جوذر را به تألیف درآورد و در 27 ماه شوال سال 411ه از دنیا رفت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ اعلام اسماعیلیه 546. 2 ـ خطط مقریزی 1 / 354.

رضا جعفری نوقاب