دیگر منابع: معجم المؤلفین 13 / 38؛ لغت نامه دهخدا 46 / 77.

محمود هیئتی

موفق ـ هروی

موفق ـ هروی (نیمه اوّل قرن پنجم هجری)

ابومنصور موفق بن علی هروی.

ابومنصور در نیمه دوم قرن چهارم و نیمه اول قرن پنجم هجری می زیسته است. 1 الانبیة عن حقائق الادویه اثر وی می باشد که این کتاب را به زبان فارسی در عصر امیر منصوربن نوح سامانی نگاشته است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ لغت نامه دهخدا 46 / 100. 2 ـ الذریعه 2 / 356.

محمود هیئتی

مهدی ـ خوافی

مهدی ـ خوافی (نیمه نخست قرن پنجم هجری)

ابوالقاسم مهدی بن احمدبن محمد خوافی نیشابوری جوالیقی.

ادیبی فاضل، شاعری معروف، 1 از علمای علم لغت2 و اصالتاً اهل خواف بود3 که بعداً ساکن نیشابور شد. خوافی در زمان خود از بزرگان و پیشگامان علم لغت و ادب محسوب می شد و با اصول و فنون این صنعت و معانی آن به خوبی آشنایی داشت. او با احتیاط بسیار و دقت نظر بسیار رفتار می کرد؛ بنابر این هر آنچه می گفت از صحت و وثاقت کامل برخوردار بود، 4 به همین دلیل فرد موثق و محتاط توصیف شده است. 5 وی با کسانی چون محمدبن ابی یوسف اسفزازی، حاج صلاح نبی (بیتی) و شریح سجزی (شجری) و برخی دیگر هم نشین بود. 6 افراد مشتاق به فراگیری شعر و لغت، نزد وی در نیشابور می رفتند؛ 7 از جمله ابومظفر محمدبن آدم بن کمال هروی نزد او شعر می آموخت. 8 علی بن حسن باخرزی (م467ه) نیز از خوافی متعدد روایت کرده است. 9 اما با وجود اینکه شاعر بوده و آموزش شعر می داده است، اشعار اندکی دارد؛ همچنین دارای نثر بسیار زیبایی می باشد که خطبه های برجای مانده از وی، نشان دهنده این امر است. اشعاری که از وی بر جای مانده، نیز بیشتر خطاب به خودش می باشد10 که در ضمن آنها یادآور شده هشتاد سال از عمرش گذشته است. 11 گرچه تاریخ دقیقی از ولادت و وفات وی در دست نیست، در نیمه اول قرن پنجم هجری می زیسته است. 12 هرچند صاحب آثار و تألیفات بسیاری در علوم و ادب عربی دانسته شده است، 13 شرح الفاظ
عبداللّه لرحمن الهمدانی تنها اثر وی می باشد که در نهایت استحکام و اتقان توصیف شده است. 14

پی نوشت ها

1ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 1 / 694. 2 ـ بغیة الوعاة 2 / 304. 3 ـ الاعلام 7 / 311. 4 ـ دمیة القصر 1 / 233. 5 ـ انباه الرواة 3 / 332. 6 ـ دمیة القصر 1 / 233. 7 ـ تاریخ نیشابور 1 / 694. 8 ـ دمیة القصر 1 / 232. 9 ـ همان. 10 ـ انباه الرواة 3 / 332. 1
[1] ـ دمیة القصر 1 / 233. 12 ـ انباة الرواة 3 / 333. 13ـ تاریخ نیشابور 1 / 694. 14 ـ انباه الرواة 3 / 333.

دیگر منابع: دمیة القصر 1 / 178 و 187؛ الاعلام 2 / 324؛ معجم المؤلفین 13 / 26.

گلشاد حیدری

مهلّب ـ أسدی

مهلّب ـ أسدی (م 435ه)

ابوالقاسم مهلب بن احمدبن أسید أسدی، تمیمی، اندلسی، ملقب به ابن ابی صفره.

وی اهل مریّه ـ شهری در اندلس ـ بود و در همانجا سکونت داشت. او داماد ابومحمد اصیلی بود و فقه را نزد وی فرا گرفت. از دیگر شیوخ أسدی کسانی چون ابوزکریا اشعری و عبداللّه لوارث بن خیرون را می توان نام برد. أسدی به قیروان و مصر هم رفته بود و از علما و دانشمندان آنجا نیز بهره برده است. به گفته قاضی عیاض وی علاوه بر فقه در حدیث و ادبیات و مناظره نیز توانا و فردی صاحب نظر بود. 1 أسدی شاگردان و راویانی داشت که از آن میان می توان به افرادی همچون ابوعمربن حذّاء، ابوعبداللّه بن عابد و حاتم بن محمد اشاره کرد. بر پایه گزارش ابن بشکوال وی زمانی به قضاوت دو شهر مریّه و مالقه در اندلس دعوت شده و عهده دار قضاوت گردید. 2 او در نهایت در 4333 یا 435ه از دنیا رفت4 و آثاری از خود بر جای گذاشت که عبارت اند از: شرحی بر صحیح بخاری، شرحی بر موطّأ مالک، 5 و النصیح فی اختصار الصحیح که خلاصه صحیح بخاری است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 2 / 751. 2 ـ کتاب الصله 2 / 626 و 627. 3 ـ الدیباج المذهب 427. 4 ـ تاریخ الاسلام 29 / 422. 5 ـ جذوة المقتبس 330. 6 ـ ترتیب المدارک 2 / 752.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 17 / 579؛ العبر 2 / 272؛ شذرات الذهب 3 / 255؛ بغیة الملتمس 471؛ هدیة العارفین 2 / 485؛ کشف الظنون 1 / 545؛ معجم المؤلفین 13 / 32.

اسماعیل اسماعیلی