اهل السنة و الجماعه، 3 رجال الصحیحین و السنن اثر اوست. 4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 14 / 70. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 419. 3 ـ معجم المؤلفین 13 / 136. 4 ـ تاریخ الاسلام 28 / 456.

دیگر منابع: المنتظم 15 / 188؛ تذکرة الحفّاظ 3 / 1083؛ البدایة و النهایه 12 / 24؛ العبر 2 / 236؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 197؛ الاعلام 8 / 71؛ شذرات الذهب 3 / 211؛ هدیة العارفین 2 / 504؛ کشف الظنون 1 / 835.

رضا جعفر نوقاب

هشام ـ قرطبی

هشام ـ قرطبی (م423ه)

ابوولید هشام بن عبداللّه لرحمن بن عبداللّه قرطبی مشهور به ابن صابونی.

وی اهل قرطبه بود و از فقها و محدثان عصر خویش به شمار می آمد. در مسافرتی که به مشرق و به قصد مناسک حج انجام داد با استادان بزرگی چون ابوالحسن قابسی و ابوالفضل هروی در مکه ملاقات نمود و از ایشان استفاده و روایت کرد. ابوولید فردی دانشمند و دارای خطی زیبا دائماً به دنبال نسخه برداری کتاب های پیشینیان و جمع آوری آنها مشغول بود.

اثر او کتاب تفسیر البخاری علی حروف المعجم می باشد. 1 ابن صابونی بر اثر مرضی طولانی سال 423ه وفات یافت و یونس بن عبداللّه قاضی بر او نماز خواند و در مقبره ابن عباس دفن گردید. 2

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 29 / 119. 2 ـ کتاب الصله 2 / 650.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 13 / 149.

اسماعیل اسماعیلی

هشام ـ وَقْشی

هشام ـ وَقْشی (408 ـ 489ه)

ابوولید هشام بن احمدبن خالد کنانی وقشی طلیطلی.

وی از اهالی طلیطله (شهری در اندلس) بود و در سال 408ه در وَقَّش (از نواحی طلیطله) به دنیا آمد. نزد بزرگانی همچون ابوعمر طلمنکی، ابوعمرو سفاقسی و ابومحمد شنتجیالی علم آموخت. وی کلیات علوم را می دانست و در نحو، لغت، شعر، علم عروض (اوزان اشعار) و خطابه تسلط کامل داشت. او فردی بلیغ، شاعر، حافظ احکام و سنن، اسمای راویان اخبار، آگاه به اصول اعتقادات و اصول فقه و
واقف بر بسیاری از فتاوای فقهای شهرها بود و بر علم شروط (ثبت احکامی که نزد قاضی است) و فرایض (تقسیم ارث) و علم حساب و هندسه و منطق آگاهی داشت. او آرای حکما را خوب می دانست و مذاهب را به خوبی نقد و بررسی می کرد. ابوبکربن سفیان بن عاصم فقیه و ابوبحر اسدی از جمله شاگردان وی بودند. ابوبحر وی را بر تمام استادان خویش مقدم می داشت. او مدتی نیز متولی امر قضاوت در شهر طلبیره (از نواحی طلیطله) و بلنسیه (شهری در اندلس) بود. وی از ذهنی روشن در تشخیص صواب و از غیر آن برخوردار بود و به راستگویی و رعایت آداب اخلاق و حسن معاشرت معروف بود. 1 او متهم به اعتزال بوده و تألیفاتی در مورد اعتقادات معتزله درباره قَدَر و قرآن و کتابی با عنوان الرسالة المرشده دارد، ازاین رو مردم از وی کناره گیری کرده و بسیاری از بزرگان اندلس از وی روایت نکرده اند. او در نهایت به شهر دانیه در اندلس رفت2 و در سال 489 درگذشت. 3 آثار دیگر او به قرار زیر است: تهذیب کتاب ابونصر کلابادی؛ تهذیب المؤتلف دارقطنی؛ تهذیب الکنی مسلم بن حجاج؛ ذهبی علاوه بر اوصاف مذکور، او را علامه ذوفنون و آگه به انساب دانسته است. 4 اسماعیل پاشا کتاب اخیر را عکس الرتبه فی تهذیب الکنی ذکر کرده است؛ 5 تهذیب مختلف اسماء القبائل و مؤتلفها ابن حبیب؛ 6 المنتخب من غریب الکلام العرب در دو مجلد که در کتابخانه رباط موجود است، 7 مختصری در فقه؛ مقداری شعر؛ نکت الکامل مبرد. 8

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 653؛ طبقات الامم 56. 2 ـ معجم البلدان 5 / 381. 3 ـ کتاب الصله 2 / 635. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 134. 5 ـ ایضاح المکنون 2 / 117. 6 ـ اکمال الکمال 1 / 5 (مقدمه). 7 ـ الاعلام 8 / 84. 8 ـ معجم المؤلفین 13 / 147.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 33 / 327؛ لسان المیزان 6 / 193؛ نفح الطیب 3 / 376؛ بغیة الوعاة 2 / 327؛ روضات الجنات 8 / 194؛ ایضاح المکنون 1 / 569؛ بغیة الملتمس 470؛ تاریخ الفکر الاندلسی 116؛ تاریخ مدنیة دمشق 51 / 151؛ معجم الادباء 19 / 286؛ هدیة العارفین 2 / 509.

محمود هیئتی

هلال ـ حفّار

هلال ـ حفّار (322 ـ 414ه)

ابوالفتح هلال بن محمدبن جعفر حفار بغدادی کَشکَری.

وی ایرانی و از ناحیه کسکر ـ شهری در نواحی مدائن ـ بود، ولی