یحیی ـ

ارزنییحیی ـ ارزنی (م415ه)

ابومحمد یحیی بن محمد أرزنی.

وی منسوب به أرزن ـ از شهرهای کهن ارمنستان ـ بوده، 1 ولی در بغداد می زیست؛ 2 لذا برخی وی را بغدادی دانسته اند. 3 أرزنی مدرس علم لغت در بغداد و از دانشمندان علم نحو و ادبیات عرب بود. خطی بسیار خوب داشت و در سرعت نگارش معروف بود. 4 به علاوه از ذوق شعری نیز بی بهره نبوده و اشعاری از وی برجای مانده است. 5 در منابع از استادان وی نامی برده نشده، ولی در تاریخ بغداد آمده أرزنی در بغداد دانش مختصری از ابوسعید سیرافی فرا گرفت و ابوالفضل محمدبن عبداللّه لعزیز از وی حدیث نقل کرده است. 6 گفته شده أرزنی به دلیل اینکه خط خوشی داشت هر روز هنگام عصر به بازار کتاب فروشان بغداد می رفت و در آنجا کتاب الفصیح ثعلب را با خط خویش نوشته، می فروخت و با پول آنها ضروریات زندگی خود را تهیه می نمود و چیزی را ذخیره نمی کرد. 7 وی دارای تألیفاتی در علم نحو بوده است. 8 او در سال 415ه درگذشت. 9

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 1 / 150. 2 ـ تاریخ بغداد 14 / 239. 3 ـ الاعلام 8 / 164. 4 ـ معجم الادباء 20 / 34. 5 ـ تتمة یتیمة الدهر 300. 6 ـ تاریخ بغداد 14 / 239. 7 ـ معجم الادباء 20 / 34. 8 ـ انباه الرواة 4 / 35. 9 ـ تاریخ بغداد 14 / 239.

دیگر منابع: ریحانة الادب 1 / 106؛ بغیة الوعاة 2 / 343؛ نزهة الالباء 340؛ لغت نامه دهخدا 50 / 149؛ الذریعه 24 / 87؛ معجم المؤلفین 13 / 223.

اسماعیل اسماعیلی

یحیی ـ انطاکی

یحیی ـ انطاکی (م458ه)

ابوالفرج یحیی بن سعیدبن یحیی انطاکی.

از شرح حال او آگاهی چندانی نداریم جز اینکه گفته اند انطاکی مورخ و از پزشکان ماهر و مشهور عصر خود و استاد ابن بطلان بوده است. 1 ابوالفرج در سال 403ه به شهر انطاکیه (در ساحل سوریه کنونی) رفته2 و در سال 405 بر کتاب نظم الجوهر ابن بطریق ـ که ظاهراً کتابی تاریخی است ـ ذیلی نوشته3 که شامل سال های 326 تا 425ه است. به گفته زرکلی در کتابخانه رباط، نسخه خطی وجود دارد با عنوان تفسیر یحیی بن سعیدبن یحیی لمسائل حنین بن اسحاق الطبیه که
ممکن است آن هم اثر این فرد باشد. 4 گویند انطاکی در سال 458 درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الانباء 297. 2 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 77. 3 ـ معجم المطبوعات العربیه 1 / 493. 4 ـ الاعلام 8 / 147. 5 ـ معجم المطبوعات العربیه 1 / 493.

دیگر منابع: دایرة المعارف الشیعیة العامه 18 / 491؛ معجم المؤلفین 13 / 200؛ لغت نامه دهخدا 1 / 623.

محمد غفوری

یحیی ـ بارابی

یحیی ـ بارابی (م حدود 425ه)

ابوزکریا یحیی بن احمدبن ابی زکریا بارابی (فارابی).

وی اهل باراب یا فاراب ـ منطقه ای از نواحی رود سیحون ـ بود که در علم لغت و نحو سرآمد روزگارش گردیده بود. بیشتر از محصلان و دانش پژوهان ماوراءالنهر و باراب در آن عصر جزو شاگردان او بودند و در علم نحو و لغت از محضر او بهره می بردند. 1 بارابی از ابوعبداللّه لرحمن عبداللّه بن عبیداللّه بن شریح بخاری روایت شنیده و حسن بن منصور از او روایت کرده است. او کتابی در لغت به نام المصادر نوشت2 و حدود سال 425ه از دنیا رفت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 1 / 251. 2 ـ بغیة الوعاة 2 / 331. 3 ـ معجم المؤلفین 13 / 183.

دیگر منابع: معجم الادباء 19 / 313؛ معجم البلدان 1 / 318؛ الالباب فی تهذیب الانساب 1 / 106؛ لب الالباب 1 / 91؛ لغت نامه دهخدا 10 / 14925؛ هدیة العارفین 1 / 518.

رضا جعفری نوقاب

یحیی ـ بغدادی

یحیی ـ بغدادی (م 493ه)

ابوعلی یحیی بن عیسی بن جزله بغدادی مشهور به ابن جزله.

وی پزشک و داروشناس مسیحی بود که بعدها در ایام کهنسالی به دست قاضی القضات دامغانی و ابوعلی بن ولید مسلمان شد. 1 او شاگرد ابوالحسن سعیدبن هبه ا در پزشکی و داروسازی بود؛ 2 لذا رفته رفته در طب نظری و عملی یکی از نام آوران عصر خود شد؛ چنان که او را در ردیف ابن سینا، ابن بطلان و ابن تلمیذ ذکر کرده اند. 3