ابوعبداللّه دامغانی وی را برای ثبت اسناد و مدارک به کار گرفت. 4 اهالی منطقه و محله اش و دیگر آشنایان را بدون پول مداوا می کرد. 5 درباره سال وفاتش مآخذ متقدم عموماً 493ه یعنی اولین سال اشغال بیت المقدس به دست صیلبیان را نوشته اند، 6 ولی قفطی و ابن عربی سال 473ه را آورده اند که درست به نظر نمی رسد؛ زیرا ابن جزله بیشتر آثار علمی خود را به نام المتقدی بامرا (حکومت 467 - 487ه) تألیف کرده که در سال 467 به خلافت رسیده و بعید به نظر می رسد که آن آثار را در مدت شش سال آخر زندگی خود نوشته باشد؛ 7 به ویژه آنکه ابن خلکان رسالة فی الرد علی النصاری، نوشته ابن جزله را در سال 485ه نزد خود خوانده است. 8 آثار وی به قرار زیر است: منهاج البیان فی الطب فی الادویة المفردة و المرکبه، تقویم الابدان که به صورت جدول بندی شده بود، رسالة فی الرد علی النصاری، 9 اشارة فی تلخیص العباره، رسالة فی مدح الطب و موافقته للشرع و الرد علی من طعن علیه. 10

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 188. 2 ـ وفیات الاعیان 6 / 367. 3 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 234. 4 ـ المنتظم 17 / 61. 5 ـ الکامل فی التاریخ 10 / 302. 6 ـ وفیات الاعیان 6 / 267. 7 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 234. 8 ـ تاریخ الحکماء 365. 9 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 188. 10 ـ ریحانة الادب 7 / 441.

دیگر منابع: البدایة و النهایه 12 / 159؛ الاعلام 8 / 161؛ النجوم الزاهره 5 / 166؛ ایضاح المکنون 1 / 85؛ لغت نامه دهخدا 1 / 266.

احسان آذرکمند

یحیی بن عجلان

یحیی بن عجلان (م 403ه)

وی اهل سرقسطه ـ شهری در اندلس ـ بود. او علم و دانش بسیاری داشت و از علمای مشهور عصرش به شمار می آمد و در علم حساب و تقسیم کردن میراث صاحب نظر و متبحر بود. در این زمینه کتابی را تألیف کرده بود که مردم از آن بهره می بردند. کتاب های الحساب و الرحله آثار او می باشد. 1 وی سال 403ه از دنیا رفت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء و الرواة للعلم بالأندلس 2 / 180. 2 ـ معجم المؤلفین 13 / 211.

رضا جعفر نوقاب

یحیی ـ

تکریتییحیی ـ تکریتی (م حدود 472ه)

ابونصر یحیی بن جریر تکریتی.

اهل تکریت، شهری بین موصل و بغداد بود، اما در بغداد می زیست. 1 وی همانند برادرش ابوسعد فضل، دانشمندی توانا و متبحر در علم پزشکی و نجوم بوده است. 2 در دانش جغرافیا نیز کارآزموده بوده و کتابی در این زمینه داشته است. 3 برخی از دانشمندان متأخر شیعه، تکریتی را از عالمان امامیه شمرده اند. 4 گویا دلیل آن روایتی منسوب به امام صادق علیه السلامدرباره سعد و نحس روزهای ماه است که تکریتی به تناسب تخصصش آن را گزارش کرده است؛ 5 اما یاقوت حموی به نصرانی بودن وی تصریح می کند. 6 ابونصر علاوه بر کتاب جغرافیا که نام آن ذکر نشده، چند تألیف در باب نجوم و پزشکی داشته که عبارت اند از: المختار فی الاختیارات من الایام و الساعات، 7 گویا با المختار من کتب الاختیارات الفلکیه یکی می باشد که کتابی بزرگ و در فصل های بسیار بوده و تکریتی آن را برای سدیدالدوله ابوالغنائم عبداللّه لکریم تألیف کرده بود. 8 او در این کتاب از فردی به نام ابوالحسن قاری روایت می کند؛ 9 الاختیارات فی علم النجوم؛ الباه و منافع الجماع و مضارها؛ رسالة فی منافع الریاضة و جهة استعمالها، این کتاب را برای ابونصر محمدبن محمدبن جهیر ثعلبی وزیر القائم و المقتدی عباسی و حاکم موصل (م482) نوشت؛ 10 المصباح المرشد الی الفلاح و النجاه الهادی من التیه الی سبیل النجاه. 11 باب 31 آن در لکهنو چاپ شده است. 12 درگذشت ابونصر تکریتی را در حدود 472ه نوشته اند. 13

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 8 / 140. 2 ـ عیون الانباء 328. 3 ـ معجم البلدان 2 / 282. 4 ـ ریاض العلماء 5 / 367. 5 ـ بحار الأنوار 56 / 105. 6 ـ معجم البلدان 1 / 128، 227 و 266 و 2 / 282 و 3 / 106. 7 ـ ریاض العلماء 5 / 367. 8 ـ کشف الظنون 2 / 1624. 9 ـ بحار الأنوار 56 / 105. 10 ـ عیون الأنباء 328. 1
[1] ـ معجم المؤلفین 13 / 189. 12 ـ معجم مطبوعات العربیة و المعربه 1 / 640. 13 ـ هدیة العارفین 2 / 519.

دیگر منابع: الذریعه 20 / 166.

محمد غفوری