دیگر منابع: العبر 2 / 372؛ سیر اعلام النبلاء 19 / 194؛ میزان الاعتدال 4 / 360؛ لسان المیزان 6 / 240 ش 845؛ غایة النهایه فی طبقات القرّاء 2 / 364؛ شذرات الذهب 3 / 404؛ بغیة الملتمس 497 و 498؛ الاعلام 8 / 134؛ معجم المؤلفین 13 / 181؛ کشف الظنون 2 / 1923.

رضا جعفری نوقاب

یحیی ـ مزکّی

یحیی ـ مزکّی (پس از 330 ـ 414ه)

ابوزکریا یحیی بن ابراهیم بن محمدبن یحیی مزکّی سختوی نیشابوری.

وی اندکی پس از سال 330ه در نیشابور چشم به جهان گشود. 1 او از شیوخ مشهور و مورد اعتماد و از ارکان اهل حدیث نیشابور و اهل تزکیه نفس بود. اندوخته های علمی خویش را از استادان بسیاری در شهرهای گوناگون فرا گرفت. علم حدیث را در نیشابور از حسن بن یعقوب بخاری و ابوالحسن طرائفی و در بغداد از عبداللّه لباقی بن قانع و احمدبن سلیمان فقیه آموخت. علم فقه را از محضر ابوولید قرشی نیشابوری بهره مند شد و برای تکمیل این علوم به مکه و کوفه هم مسافرت نمود. به اصرار برخی دوستان و شاگردان در سال 407 مجلس املای حدیث برپا داشت که تا آخر عمر ادامه یافت و بزرگانی چون ابوعبداللّه لرحمن سلمی، ابوالقاسم کوشکی سراج و ابوبکر سکری که در شأن و منزلت مانند وی بودند به علت حفظ مقام و منزلت یحیی در مجلس او حاضر می شدند. 2 از دیگر شاگردان وی می توان عثمان بن محمد محمی و علی بن احمد مؤذن را نام برد. 3 سختوی که از فقیهان نامدار شافعی بود، کتاب های الامالی4 و العوالی را نگاشت. 5 کتاب های دیگری چو موطّأ مالک، مسند ابن وهب، مسند شافعی و الفوائد بر وی قرائت شده است. مزکی در سال 414ه درگذشت. 6

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 295. 2 ـ المنتخب من الساق 740. 3 ـ تاریخ الاسلام 28 / 362. 4 ـ تذکرة الحفاظ 3 / 1058. 5 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 1 / 468. 6 ـ المنتخب من السیاق 740.

دیگر منابع: الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 280؛ دول الاسلام 217؛ العبر 2 / 228؛ شذرات الذهب 3 / 202.

اسماعیل اسماعیلی

یحیی ـ

ورجلانییحیی ـ ورجلانی (م 471ه)

ابوزکریّا یحیی بن ابی بکر ورجلانی.

او از مردم ورجلان (روستایی در الجزایر) بود و در همانجا به دنیا آمد. او که مذهب اباضی (فرقه ای از خوارج) داشت، در وادی رَرْع نزد عالم بزرگ اباضیّه ابوربیعه سلیمان بن یخلف مزالی فقه آموخت. کتاب سیرالائمة و اخبارهم در موضوع تبلیغ و نشر مذهب اباضیّه در مغرب از وی می باشد. او در سال 471ه درگذشت. 1

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 8 / 139؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 6 / 92.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 13 / 188؛ معجم المطبوعات العربیه 2 / 1914؛ لغت نامه دهخدا 1 / 221.

سیدمحمد علوی

یحیی ـ هارونی

یحیی ـ هارونی (340 ـ 424ه)

ابوطالب یحیی بن حسین بن هارون ناطق بالحق هارونی علوی دیلمی طالبی.

وی در سال 340ه به دنیا آمد. او فردی فاضل و عالم بود که پس از وفات برادرش المؤید با ابوالحسین احمدبن حسین (م421ه) در دیلم با او بیعت شد و به سیّد ناطق بالحق ملقب گردید. 1 ابوطالب حدود سه سال امامت زیدیه را برعهده داشت. 2 از جمله آثار وی الافادة فی تاریخ الائمة الساده که درباره با تاریخ امام علی، امام حسن و امام حسین علیهم السلام و نیز درباره ائمه زیدیه تا سال 360ه که با مهدی لدین ا محمدبن حسن بن داعی الی الحق به پایان می رسد، می باشد. 3 ابوطالب همچنین به تصحیح مذهب الهادی (یحیی بن حسین) پرداخت و در آمل (و به نقلی در گرگان) در سال 424ه وفات یافت. وی به غیر از کتاب الافادة تألیفات دیگری دارد که به قرار زیر است:

جوامع الادله در اصول فقه، جوامع النصوص، المجزی در اصول فقه، تیسیر المطالب من امالی الامام ابی طالب، زیادات شرح الاصول، 4 التحریر و الشرح، الدعامه، 5 التذکره، 6 اسامی الامهات. 7

پی نوشت ها

[1] ـ عمدة الطالب 93 و 94 همراه با پاورقی. 2 ـ اعیان الشیعه 10 / 289. 3 ـ مؤلفات زیدیه 1 / 140. 4 ـ الاعلام 8 / 141. 5 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 206. 6 ـ معجم المؤلفین 13 / 193. 7 ـ الذریعه 2 / 8 و 318.

دیگر منابع: هدیة العارفین 2 / 518؛ لغت نامه دهخدا 14 / 20996.

سیدمهدی حسینی عربی