یعقوب ـ اسفراینی

یعقوب ـ اسفراینی (498ه)

ابویوسف یعقوب بن سلیمان بن داود اسفراینی خازن.

چنان که از لقب او آشکار است وی اهل اسفراین بوده، ولی به عراق کوچ کرده و در آنجا می زیسته است. او از دانشمندان و فقهای شافعی مذهب و در کلام پیرو مذهب اشعری بود. 1 وی در ادبیات عرب و شعر و لغت و نحو مهارت داشت. 2 دانش خویش را از استادانی چون عبداللّه لعزیر أزجی و ابوطیب طبری فرا گرفت. 3 وی به منظور تحصیل علم به شام نیز مسافرت کرد4 و در مدح بهاءالدوله منصوربن مزید اشعاری سرود. 5 گفته اند وی دارای اشعاری شیوا و روان بوده6 و خطی بسیار زیبا داشته است. 7 او مدت مدیدی کتابدار و خزانه دار مدرسه نظامیه بغداد بود و در سال 498 درگذشت. 8 آثار او عبارت اند از: بدائع الاخبار و روائع الاشعار، 9 المستظهر در موضوع امامت، 10 شرائط (سیر) الخلافه، محاسن الادب، قلائد الحکم و فرائد الکلم من کلام علی بن ابی طالب علیه السلام. 11

پی نوشت ها

[1] ـ فوات الوفیات 4 / 335. 2 ـ طبقات الشافعیه (اسنوی) 1 / 57. 3 ـ تاریخ الاسلام 33 / 288. 4 ـ فوات الوفیات 4 / 335. 5 ـ معجم الادباء 17 / 237. 6 ـ الاعلام 8 / 198. 7 ـ فوات الوفیات 4 / 335. 8 ـ معجم الادباء 17 / 237. 9 ـ فوات الوفیات 4 / 335. 10 ـ هدیة العارفین 2 / 545. 1
[1] ـ معجم المؤلفین 13 / 249.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1013 و 1353؛ دهخدا 14 / 21044؛ هدیة العارفین 2 / 545؛ معجم المؤلفین 13 / 249.

اسماعیل اسماعیلی

یعقوب ـ بَرْزَبینی

یعقوب ـ بَرْزَبینی (409 ـ 486ه)

ابوعلی یعقوب بن ابراهیم بن احمدبن سطور بَرْزَبینی بغدادی عکبری.

وی در سال 409 در بَرْزَبین روستایی در حوالی بغداد زاده شد. 1 از همان نخست فراگیری حدیث را آغاز کرد و از گروهی از استادان عکبرا در حومه بغداد بهره گرفت. اندکی پس از سال 430ه به منظور فراگیری دانش وارد بغداد شد و از فقها و محدثان بسیاری چون ابویعلی بن فرّاء2 و ابواسحاق برمکی فقه و حدیث آموخت و در آن مهارت کامل یافت. 3 برزبینی ید طولائی در قرآن، حدیث، فقه و اصول داشت4 و در زمان حیات استاد خویش ابویعلی، تدریس
خویش را آغاز و پس از مرگ استاد نیز ادامه یافت و شاگردان بسیاری را تربیت کرد. کسانی چون ابوحازم بن فراء5 و جنیدبن یعقوب جیلی از جمله شاگردان وی بوده6 و فقه را از او آموخته اند. برزبینی علاوه بر مشاغل علمی از مشاغل سیاسی و اجتماعی نیز به دور نبوده و مدت مدیدی سمت قضاوت را عهده دار بود. در سال 452 در باب أزج بغداد از جانب استاد خویش ابویعلی قضاوت می کرد و مدت بیست سال قاضی بود. تا اینکه در سال 472 از آن کناره گیری کرد، ولی دوباره در سال 478 به قضاوت برگشت و تا آخر عمر قاضی بود. گویند وی در قضاوت دارای احکام و آرای محکمی بود7 و برخی او را در قوت رأی به عمروبن عاص تشبیه کرده اند. 8 رجال نویسان، برزبینی را در شمار فقهای حنابله به حساب آورده اند. 9 او دارای اثری به نام التعلیقة فی الفقه بوده است. 10 وی در سال 486 در باب أزج بغداد درگذشت و در جنب مقبره ابوبکر عبداللّه لعزیز دفن شد. 11 در وفات او اندکی اختلاف است. 12

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 1 / 318. 2 ـ طبقات الحنابله 2 / 246. 3 ـ المنتظم 17 / 9. 4 ـ تاریخ الاسلام 33 / 196. 5 ـ طبقات الحنابله 2 / 246. 6 ـ الانساب 1 / 318. 7 ـ طبقات الحنابله 2 / 246. 8 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 74. 9 ـ اللباب 1 / 137. 10 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 75. 1
[1] ـ طبقات الحنابله 2 / 246. 12 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 75.

دیگر منابع: الکامل 10 / 227؛ سیر اعلام النبلاء 19 / 93؛ هدیة العارفین 2 / 544؛ ایضاح المکنون 3 / 299؛ معجم المؤلفین 13 / 239؛ الاعلام 1 / 194.

اسماعیل اسماعیلی

یعقوب ـ نیشابوری

یعقوب ـ نیشابوری (م 474ه)

ابویوسف یعقوب بن احمد بن محمدبن احمد نیشابوری کُردی.

او اهل نیشابور بود، ولی نیاکان و اجدادش کُرد بودند. 1 نیشابوری از دانشمندان علم ادب و از معروفان ایشان بود2 و دانش خویش را از کسانی چون حاکم ابوسعدبن دوست ابوالقاسم سراج، ابن منجویه و قاضی ابوبکر حیری فرا گرفته است. 3 افزون بر اینکه از ملازمان امیرابوالفضل میکالی و قارئی، استاد در ادبیات عرب و لغت شناس مشهور زمان خویش بود. 4 وی اشعار برجسته و نثری روان داشته است. 5 احادیث فراوانی را آموخته و به دیگران از جمله به فرزندان خویش تعلیم داده است. 6 کسانی چون وجیه شّحامی نیز