از شاگردان وی بوده و از او روایت کرده اند. 7 نیشابور در سال 474 درگذشت و دارای آثاری چون البلغه و جونة النَد بوده است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 8 / 194. 2 ـ دمیة القصر 1 / 29؛ تتمة یتیمة الدهر 201. 3 ـ تاریخ الاسلام 32 / 133. 4 ـ المنتخب من السیاق 749. 5 ـ تتمة یتیمة الدهر 202. 6 ـ تاریخ الاسلام 32 / 133. 7 ـ تاریخ الاسلام 32 / 122. 8 ـ فوات الوفیات 2 / 646 و 647.

دیگر منابع: انباه الرواة 1 / 197 و 103؛ معجم المؤلفین 13 / 241؛ کشف الظنون 1 / 253؛ هدیه 2 / 544.

اسماعیل اسماعیلی

یوسف ـ اَعْلَم

یوسف ـ اَعْلَم (410 ـ 476ه)

ابوالحجاج یوسف بن سلیمان بن عیسی شَنْتَمَری اندلسی معروف به اَعْلَم.

در سال 410 در شَنتَمَری اندلس به دنیا آمد. 1 به دلیل اینکه لب بالای او شکافته بود، به اَعْلَم ملقب گشت. 2 برای تحصیل علم و کسب به قرطبه رفت و در آنجا از استادانی چون ابوالقاسم افلیلی و ابوسهل حرّانی دانش آموخت و ابوعلی غسّانی از او بهره علمی برده است. شنتمری از دانشمندان لغت شناس، ادیب، نحوی و شعرشناسی معروف بود و در ثبت و ضبط اشعار و معانی آنها می کوشید. 3 وی همچنین سفری به بصره داشت. 4 اعلم از علمای مالکی مذهب5 و در قرطبه مرجع استفاده طالبان علم بود و از شهرهای دور و نزدیک در حوزه درس وی حاضر می شدند. 6 وی که در اواخر عمر خویش نابینا گشته بود، در سال 476ه در شهر اشبیلیه درگذشت. 7 در وفات او اندکی اختلاف است. 8 آثار وی عبارت اند از: شرح دیوان زهیر، 9 شرح شواهد کتاب سیبویه، 10 شرحی بر ابیات الجمل زجاجی در موضوع نحو، 11 شرح دیوان علقمه، النکت علی کتاب سیبویه، 12 تحصیل عین الذهب من معدن الجوهر، الادب فی مجازات العرب، شرح دیوان طرفه و شرح الشعراء السته. 13

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 8 / 233. 2 ـ معجم الادباء 20 / 61. 3 ـ کتاب الصله 2 / 681. 4 ـ فرهنگ بزرگان 674. 5 ـ هدیة العارفین 2 / 551. 6 ـ ریحانه الادب 1 / 154. 7 ـ معجم الادباء 20 / 61. 8 ـ شذرات الذهب 3 / 403؛ مرآة الجنان 3 / 121. 9 ـ هدیة العارفین 2 / 551. 10 ـ معجم
المؤلفین 13 / 302. 1
[1] ـ معجم الادباء 20 / 61. 12 ـ الاعلام 8 / 233. 13 ـ ریحانة الادب 1 / 154.

دیگر منابع: نفح الطیب 4 / 77 ـ 79؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 195؛ تاریخ الاسلام 32 / 181؛ بغیة الوعاة 2 / 356؛ الذریعه 4 / 65؛ نکت الهمیان 313؛ مطمح الانفس 158؛ فهرست ابن خیّر 472، 475 و 518؛ سیر اعلام النبلاء 18 / 556.

اسماعیل اسماعیلی

یوسف ـ چشتی

یوسف ـ چشتی (حدود 375 ـ 459ه)

یوسف بن محمدبن سمعان جلال الدین چشتی.

تاریخ ولادت وی به صراحت گزارش نشده است. عبداللّه لرحمان جامی می نویسد: خواجه یوسف هنگام مرگ 84 ساله بود. باتوجه به این مطلب و سال وفات وی، می توان گفت او حدود سال 375ه به دنیا آمده است. به هرحال بر پایه گزارش جامی خواجه یوسف از معاریف صوفیه در قرن پنجم و پدر خواجه قطب الدین مودود چشتی (م 527ه) و از صوفیان بزرگ قرن ششم است که پس از پدر به جای وی نشست. 1 منزوی از محققان معاصر در معرفی نسخ خطی فارسی، نسخه ای با عنوان تحفه شاهی معرفی کرده که ترجمه رساله جبر و مقابله یوسف بن محمد چشتی است و مترجم آن فردی به نام زین الدین علی است. 2 در تحقیقاتی که انجام گرفت فردی با عنوان یوسف بن محمد چشتی که صاحب چنین رساله ای باشد یافت نشد، اما به هرحال با اطلاعاتی که وی ارائه داده، تطبیق آن بر فرد دیگری غیر از این مورد به جایی نرسید، علاوه بر آنکه چنین رساله ای با این موضوع نیز از این فرد، یعنی یوسف بن محمد چشتی بعید می نماید. سال وفات چشتی را 459ه نوشته اند. 3

پی نوشت ها

[1] ـ نفحات الأنس 330. 2 ـ فهرست نسخه های خطی فارسی 1 / 145. 3 ـ نفحات الأنس 331.

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 5 / 7138.

اسماعیل اسماعیلی

یوسف ـ خراسانی

یوسف ـ خراسانی (م حدود 440ه)

یوسف بن خواجه رکن الدین خراسانی.

وی از اولاد شیخ ابوسعید ابوالخیر و از شعرای بنام قرن پنجم