احمد ـ

سیرافیاحمد ـ سیرافی (م حدود 410ه)

ابوالعباس احمدبن علی بن محمدبن احمدبن عباس بن نوح سیرافی.

از دانشمندان بزرگ و برجسته شیعه امامیه در قرن چهارم و پنجم هجری است. نجاشی از او به عنوان احمدبن علی بن عباس بن نوح و شیخ طوسی از او با تعبیر احمدبن محمدبن نوح یاد کرده است؛ 1 ولی به قرینه اینکه شیخ در جای دیگر می گوید: ابوالعباس سیرافی از جد خود محمدبن احمد بن عباس بن نوح روایت کرده، 2 روشن می شود نسب او همان است که در شناسه آورده شد. 3 از آنجا که وی در سال 352ه ابوعبداللّه محمدبن احمد صفوانی را در بصره ملاقات کرده و از او روایت کرده است، 4 به دست می آید تولد او در نیمه نخست سده چهارم هجری بوده است. سیرافی همچنین از محمدبن محمدبن رباط خزاز کوفی، 5 محمدبن علی بن تمام، حسن بن حمزه علوی طبری (م358ه)، ابوعبداللّه حسین بن علی بن سفیان بزوفری، 6 ابوعلی احمدبن حسین بن اسحاق بن سعید و برخی دیگر روایت کرده است. 7 او ساکن بصره و از استادان نجاشی و فقیه، محدث، آگاه به علوم حدیث، ثقه و مورد اطمینان بود. 8 شیخ طوسی می گوید وی اگرچه در نقل روایت ثقه و مورد اطمینان است، برخی عقاید فاسد مثل قول به رؤیت خدا که لازمه آن تجسیم است، از وی نقل شده است. 9 این سخن شیخ جای تأمل دارد؛ زیرا اولاً چنانکه شیخ خود تصریح نموده به دلیل سکونت سیرافی در بصره هرگز موفق به دیدار وی نشده و با او معاشرت نداشته است، 10 ولی نجاشی که شاگرد وی بوده و از او بسیار روایت کرده، هیچ اشاره ای در این مورد که وی دارای عقاید فاسدی بوده نکرده، بلکه با عظمت از او یاد می کند. 11 ثانیاً به نظر می رسد برخی اشخاص، روایات مربوط به رؤیت خداوند را در کتاب های او ـ بدون تأویل و تفسیر ـ دیده و ازاین رو قول و اعتقاد به رؤیت خدا را به او نسبت داده اند که به گفته مجلسی این اجتهادی باطل و برداشتی نارواست. 12 شیخ از وفات سیرافی در زمانی نزدیک به زمان نگارش فهرست خود خبر می دهد13 و ازآنجاکه شیخ طوسی به امر شیخ مفید (م413ه) نگارش الفهرست را آغاز کرده، ولی پس از وفات شیخ مفید آن را به پایان رسانده است، روشن می شود وفات سیرافی نیز در همان حدود اتفاق افتاده است. 14 آثار او عبارت اند از: المصابیح در ذکر راویان هر یک از ائمه علیهم السلام، القاضی بین الحدیثین المختلفین، التعقیب و التعفیر، الزیادات علی ابی العباس بن سعیدبن عقده در ذکر
راویان از امام صادق علیه السلام. 15 به گفته برخی محققان ابن عقده که از محدثان و حافظان مشهور میان شیعه و اهل سنت است، تنها چهار هزار نفر از اصحاب و راویان امام صادق علیه السلامرا شمرده، ولی ابن نوح به استدراک و استیفای کامل راویان از آن حضرت پرداخته که این بر وسعت اطلاعات و دانش وی دلالت می کند. 16 اثر دیگر او اخبار الوکلاء الاربعه است که شیخ از آن به عنوان اخبار الابواب یاد کرده است. وی همچنین کتاب هایی در فقه داشته است. 17

پی نوشت ها

[1] ـ رجال نجاشی 1 / 226؛ الفهرست (طوسی) 37؛ رجال طوسی 456. 2 ـ رجال طوسی 508. 3 ـ قاموس الرجال 1 / 652. 4 ـ رجال نجاشی 1 / 173 و 174. 5 ـ رجال نجاشی 1 / 416 و 2 / 20. 6 ـ رجال نجاشی 1 / 420، 300 و 239. 7 ـ موسوعة طبقات الفقهاء 5 / 40. 8 ـ رجال نجاشی 1 / 226 و 227. 9 ـ الفهرست (طوسی) 37. 10 ـ همان. 1
[1] ـ رجال نجاشی 1 / 226 و 227. 12 ـ روضة المتقین 14 / 331 و 332. 13 ـ الفهرست (طوسی) 37. 14 ـ الذریعه 1 / 353. 15 ـ رجال نجاشی 1 / 227. 16 ـ اعیان الشیعه 3 / 199. 17 ـ رجال نجاشی 1 / 227 و الفهرست (طوسی) 37.

دیگر منابع: حلاصة الاقوال 19 و 20؛ رجال ابن داود 33؛ معالم العلماء 22؛ حاوی الاقوال 1 / 195؛ منهج المقال 2 / 203؛ جامع الرواة 26؛ جامع الرواة 1 / 55 و 71؛ بهجة الامال 2 / 87؛ تنقیح المقال 1 / 94؛ منتهی المقال 1 / 345؛ مجمع الرجال 1 / 166 و 167؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 1 / 377 و 478؛ معجم رجال الحدیث 2 / 352؛ امل الآمل 2 / 19؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 19 و 20؛ ریاض العلماء 1 / 53؛ الذریعه 1 / 314، 4 / 217، 10 / 91 و 12 / 76.

سیدمحمدحسین میرعبداللّه للهی

احمد ـ شیحی

احمد ـ شیحی (م406ه)

ابوالعباس احمدبن سعیدبن حسن شیحی شامی.

او از شیحه (دهی در حلب) بود و در بغداد می زیست. 1 علوم حدیث را از عبداللّه لمنعم بن غلبون مقرئ و دیگران آموخت و از آنها حدیث نقل کرد. او محدث حنبلی مذهب و عالم به مواقیت الصلاة بود و کتاب الزوال را در این باب نوشت. 2 با بزرگانی چون عمر برمکی همنشینی داشت. 3 اهل سنت او را مردی صالح، متدین، مورد اعتماد در نقل روایات و دارای مذهبی نیکو توصیف کرده اند. شیحی از نظر عدالت نزد قضات شناخته شده بود و برای شهادت نزد قضات حاضر می شد؛ ولی پس از مدتی از این کار کناره گیری نمود. در ماه