پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4 / 161. 2 ـ غایة النهایه 1 / 54. 3 ـ معجم الادباء 3 / 35. 4 ـ تاریخ الاسلام 29 / 101.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 1 / 307؛ معجم المؤلفین 1 / 223؛ ایضاح المکنون 2 / 699؛ لغت نامه 4 / 1188.

عبداللّه لعلی باقری

احمد ـ ضبی

احمد ـ ضبی (368 ـ 415ه)

ابوالحسن احمدبن محمدبن احمد ضبی بغدادی معروف به ابن محاملی.

او در سال 368ه در بغداد به دنیا آمد. فقه را نزد پدرش ابوالحسین و ابوحامد اسفراینی و حدیث را نزد محمدبن مظفر آموخت. او به اتفاق پدرش به کوفه رفت و نزد ابوالحسن بن ابی السری بکایی بر اندوخته های حدیثی خود افزود. خطیب بغدادی می گوید او از فقهای شافعی بود و در زمان حیات ابوحامد اسفرایینی و نیز پس از درگذشت او در بغداد به تدریس پرداخت؛ با این حال می افزاید تا زمان مرگش از او خواستم تا از اندوخته هایش برای او نقل کند، اما جز یک خبر از اخبار تاریخی طبری چیزی نگفت و نمی دانم کس دیگری مطلبی از او آموخته باشد، جز آنچه ابوالفضل پسر ابن محاملی گفته است علی بن احمد کاتب، کتاب الفوائد ابن حنبل را به روایت بغوی نزد او خواند. ابن محاملی زمانی به اتفاق استادش ابوحامد اسفراینی بر سید مرتضی وارد شدند و سید او را نشناخت. ابوحامد به سید گفت: او احمدابن محاملی است و اکنون فقه را بیشتر از من می داند. 1 احمد در سال 415 یا 414ه درگذشت. 2 المجموع فی الفقه، المقنع، اللباب، 3 امالی الاصفهانی، التجرید فی الفروع، عدة المسافر، کفایة الحاضر من الخلاف، القولین و الوجهین4 و الاوسط آثار اوست. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4 / 373. 2 ـ معجم المؤلفین 2 / 74؛ طبقات الفقهاء (شیرازی) 129. 3 ـ تاریخ الاسلام 28 / 367. 4 ـ هدیة العارفین 1 / 72. 5 ـ وفیات الاعیان 1 / 74.

دیگر منابع: المنتظم 15 / 165؛ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 48؛ طبقات الشافعیة (ابن قاضی) 1 / 174؛ الوافی بالوفیات 7 / 321؛ النجوم الزاهره 4 / 262؛ العبر 2 / 228؛ الکامل 9 / 341؛ شذرات الذهب 3 / 202؛ مرآة الجنان 3 / 23؛ تهذیب الاسماء و اللغات 2 / 210؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 202؛ دول الاسلام 217؛ طبقات الفقهاء الشافعیه (عبادی) 113؛ البدایة و النهایه 12 / 18؛ الانساب 5 / 209.

عبداللّه لعلی باقری

احمد ـ

طائیاحمد ـ طائی (پس از 350ه)

احمدبن مطرف طائی نصری مغربی.

لغت شناس سده چهارم هجری که پس از سال 350ه درگذشت. کتابی بزرگ در لغت به نام دیوان الکلم داشته است که بالغ بر بیست مجلد توصیف شده است. 1 قفطی (م624ق) که مجلد بیستم دیوان الکلم را که درباره اسامی معتل بوده، دیده، آن را گواه دانش فراوان طائی در علم لغت توصیف می کند. آن گاه این کتاب را به خطیب ابوالحسن علی بن احمد بن جعفرعبداللّه لباقی اموی عثمانی از فرزندان ابان بن عثمان بن عفان که خود استاد ادبیات و لغت عرب و ساکن قفط بوده، نشان داده و او هم آن را بزرگ می دارد. 2 ذهبی به نقل از ابوطاهر سلفی می گوید دیوانی در لغت داشت که در آن اقوال و نظرات بیشتر استادانش را آورده بود. 3 از این سخن می توان فهمید نزد لغت شناسان بسیاری کسب دانش کرده است. همه منابعی که از او یاد کرده اند، مرگ او را اندکی پس از 350ه آورده اند؛ ولی بااین حال یقین ندارند و با ظن و گمان مطرح می کنند؛ به همین دلیل، قفطی می گوید حمیدی در کتاب علمای اندلس از فردی به نام احمدبن مطرف بن عبداللّه لرحمان یاد کرده که به دلیل فضل و دانش اش نزد حاکمان، مقام والایی داشته و پس از 350ه مرده است؛ اما نمی دانم همین فرد باشد. به همین علت احمد طائی را به احتمال اندلسی می شمارد و کتاب دیگری در علم قرائت ها در دو مجلد متوسط برای او نام می برد که در حلب خریدوفروش می شده و فضل و توانایی احمد در ادبیات و لغت در آن هویدا بوده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 8 / 118. 2 ـ انباه الرواة 1 / 170. 3 ـ تاریخ الاسلام 26 / 228. 4 ـ انباه الرواة 1 / 171.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 1 / 391؛ تاریخ التراث العربی 8 / 473؛ معجم المؤلفین 2 / 180.

محمد غفوری

احمد ـ طرابلسی

احمد ـ طرابلسی (م 496ه)

ابوالحسین احمدبن حسین بن عبداللّه بن خراسان بن حیدره طرابلسی مشهور به ابن خراسان.

او فردی ادیب و از اشعاری زیبا برخوردار بود. 1 در جوانی و هم زمان با ورود بنوعلوش به دمشق، به آنجا رفت. مدتی در این شهر