احمدبن محمد هروی شافعی آموخت2 و از فقهای شافعیه، 3 عالم به دانش رجال و تاریخ بود. 4 شعر هم می سرود. 5 ابوالعباس از خلفای عباسی بوده که بعد از برکناری طائع، زمام خلافت بغداد را به دست گرفت و مردم با او بیعت کردند و در هر هفته دو روز با مردم دیدار داشت و گاهی با لباس مردم عادی از منزل خارج می شد و در شهر بغداد می گشت و از مردم دلجویی می کرد. وی آخرین خلیفه عباسی بود که با وجود فرمان روایان آل بویه، عزل و نصب را خود به عهده داشت و مدت 41 سال خلافت کرد. 6 صفیه بنت عبداللّه لصمد و دیگران از وی روایت کرده اند. 7 آثار او عبارت اند از: الاصول که در جلسه اصحاب حدیث در مسجد جامع مهدی خوانده می شد و مردم برای شنیدن آن حاضر می شدند، فضائل الصحابة و عمربن عبداللّه لعزیز، کتاب کفر فیه القائلین بخلق القرآن، کتاب السنة و ذم المعتزلة والروافض. 8 وی سرانجام در سال 422 در بغداد درگذشت و در رصافه مدفون شد. 9

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 4 / 37 و 38. 2 ـ نشوار المحاضرة 5 / 231 و 7 / 121. 3 ـ تاریخ الاسلام 29 / 77. 4 ـ معجم المصنفی الکتب العربیّه 24. 5 ـ الوافی بالوفیات 6 / 241. 6 ـ تاریخ بغداد 4 / 38. 7 ـ نشوار المحاضره 5 / 231 و 7 / 121. 8 ـ معجم المؤلفین 1 / 160. 9 ـ تاریخ بغداد 4 / 37 و 38.

دیگر منابع: مأثر الانافة فی معالم الخلافه 1 / 318؛ طبقات الفقهاء شیرازی 123؛ سیر اعلام النبلاء 15 / 127؛ الکامل فی التاریخ 9 / 415؛ المنتظم 15 / 220؛ جمهرة انساب العرب 30؛ وفیات الاعیان 2 / 175؛ نهایة الارب 23 / 206؛ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 5؛ تاریخ بیهقی 1 / 344؛ العبر 2 / 247؛ شذرات الذهب 3 / 221؛ لغت نامه دهخدا 1 / 960؛ الاعلام 1 / 96.

ابراهیم اسفندیاری

احمد ـ عبدی

احمد ـ عبدی (م406ه)

ابوطالب احمدبن بکربن احمد عبدی بغدادی معروف به ابن بقیّه.

او ساکن بغداد بود و ادبیات را ابتدا نزد ابوسعید سیرافی آموخت؛ سپس نزد ابوعلی فارسی رفت و فن ادبیات را به کمال رسانید. احمد، علوم حدیث را از دعلج و ابوعمر زاهد فرا گرفت و از آنان روایت می کرد. 1 ابن بقیه از عالمان برجسته در ادبیات، 2 لغت، قیاس و دیگر علوم عربیه در بغداد بود و در رأس این فن قرار گرفت. قاضی ابوطیب طبرانی و ابوالفضل محمدبن مهتدی از او روایت کردند. احمد در اواخر
عمرش اختلال حواس پیدا کرد. ابن بقیه شرحی بر کتاب ایضاح ابوعلی فارسی نوشت که جامع ترین و کامل ترین شرح به شمار می آید. اثر دیگر او شرح الجرمی می باشد. 3 عبدی در سال 406ه4 در زمان خلافت القادر عباسی درگذشت. گرچه حیات او حدود 420 و درگذشت وی در 456 نیز گزارش شده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 28 / 138. 2 ـ بغیة الوعاة 1 / 298. 3 ـ معجم الادباء 2 / 238. 4 ـ وفیات الاعیان 1 / 101. 5 ـ لسان المیزان 1 / 141.

دیگر منابع: انباه الرواة 2 / 386؛ الکامل فی التاریخ 9 / 262؛ هدیة العارفین 1 / 71؛ معجم المؤلفین 1 / 177.

عبداللّه لعلی باقری

احمد ـ عتیقی

احمد ـ عتیقی (367 ـ 441ه)

ابوالحسن احمدبن محمدبن احمد عتیقی بغدادی ملقب به مجهّز.

در اصل رویانی (از طبرستان) بود که در نوزدهم ماه محرم سال 367ه در شهر بغداد چشم به جهان گشود. پس از چندی به همراه خانواده اش وارد طرسوس شد و افتخار شاگردی ابوالحسن علی بن محمد بن احمدبن کیسان نحوی را یافت که در نحو و ادبیات شهرت جهانی داشت. از محضر دیگران نیز استفاده علمی برده است. وی برای شنیدن حدیث، مسافرت هایی به شام و مصر داشت و احادیث بسیاری شنیده و نقل کرده است. او از راویان مورد اعتماد نیز بوده است. افرادی چون ابوبکر خطیب بغدادی مؤلف کتاب تاریخ بغداد از محضر وی بهره علمی برده است. 1 عتیقی احادیثی را جمع و تخریج کرده و نوشته های بسیاری هم داشت. 2 سرانجام در 21 ماه صفر سال 441 در بغداد از دنیا رفت و قاضی ابوالحسین بن مهتدی با بر پیکر او نماز خواند و در مقبره شونیزی به خاک سپرده شد. 3

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 5 / 249. 2 ـ معجم المؤلفین 2 / 77. 3 ـ تاریخ بغداد 4 / 379.

دیگر منابع: نزهة الألباء فی طبقات الادباء 359؛ تهذیب تاریخ دمشق الکبیر 1 / 449؛ المنتظم 15 / 321؛ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 323؛ الکامل فی التاریخ 9 / 561؛ الوافی بالوفیات 7 / 358؛ العبر 2 / 278؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 603؛ تاریخ الاسلام 30 / 40؛ البدایة و النهایه 12 / 60؛ الاکمال 7 / 117؛ الانساب 4 / 156.

پژوهشکده