1 / 344؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 21؛ ریاض العلماء 1 / 88؛ الاعلام 1 / 173؛ معجم المؤلفین 2 / 17؛ فرهنگ زندگی نامه ها 1 / 657؛ ریحانة الادب 7 / 393.

عبداللّه لعلی باقری

احمد ـ کرمانی

احمد ـ کرمانی (352 ـ بعد از 411ه)

حمید الدین احمدبن عبداللّه اسماعیل کرمانی مشهور به حجّه العراقین.

نیاکان وی اهل فارس بودند. بنابر گفته خود او در کرمان زاده شد؛ ولی در بعضی منابع آمده است وی در سال 352ه در قاهره به دنیا آمد. کرمانی از برجسته ترین فیلسوفان و داعیان اسماعیلی است که در دروان خلافت حاکم با فعالیت داشت. برای فراگیری علم به قاهره مسافرت کرد و اصول مذهب اسماعیلی را از بزرگان دعوت اسماعیلی در قاهره فرا گرفت و به دلیل نبوغ فکری و علمی به عنوان یکی از دعات بزرگ اسماعیلی در فارس و عراق برگزیده شد و به حجه العراقین ـ یعنی عراق عرب و عراق عجم ـ مشهور گشت. از زندگی و فعالیت های کرمانی به تفصیل چیزی دانسته نیست؛ تنها می دانیم وی پس از وفات العزیز و الحاکم فاطمی به قاهره فرا خوانده شد و به ریاست دارالحکمه ای که تا آن زمان تعطیل بود، گماشته شد تا به تدریس مذهب اسماعیلی بپردازد. چنین پیداست کرمانی بیشتر زندگی خود را به عنوان یک داعی اسماعیلی در عراق گذرانیده و به ویژه در بغداد و بصره فعالیت داشته است. وی با زبان و اصول عقاید مسیحیان و یهودیان و مکتوبات مقدس آنان آشنایی کامل داشت و در مناظره های بین ادیان متکلمی توانا بود. کرمانی مخالف سرسخت غلات اسماعیلیه که به دروزی ها معروف اند، به شمار می رفت و با ایشان به احتجاج و مجادله می پرداخت. وی تألیفات بسیاری در فلسفه و فقه داشت که به واسطه آنها انقلاب فکری بزرگی در جمیع ملل ایجاد کرد. آثار وی عبارت اند از: راحة العقل، تنبیه الهادی و المستهدی، 1 المصابیح فی اثبات الامامه، معاصم الهدی، الأصابة فی تفضیل علی علیه السلامعلی الصحابه، الاقوال الذهبیة فی الطب النفسانی، مَباسم البشارات، المواعظ الواعظه، رسالة الوضیة فی معالم الدین، الریاض فی الحکم بین الشیخین ابی حاتم الرازی و أبی یعقوب السجزی فیما اختلفا فیه، الدریة فی معنی التوحید، رسالة النظمة فی مقابلة
العوالم، الرسالة الرضیة فی جواب من یقول بقدم الجوهر، الرسالة الازمة فی صوم شهر رمضان، رسالة الروضة فی الازل و الازلی، الرسالة الزاهرة فی الرد علی ماورد من الاقوال فی الرسالة المنسوبة خطأ الی یعقوب السجستانی، الرسالة الحاویة فی اللیل و النهار (فی التأویل)، الرسالة الکافیة فی الرد علی الهارونی الحسنی، اسبوع دور السطر، خزائن الادله. 2

کرمانی سرانجام به مقر اصلی خویش در بلاد فارس بازگشت و در سال 411ه درگذشت و در همانجا دفن شد. 3 برخی او را تا سال 412 و پس از آن در قید حیات دانسته اند. 4

پی نوشت ها

[1] ـ اعلام الاسماعیلیه 100 ـ 102؛ تاریخ الدعوة الاسماعیلیه 242. 2ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 372 ـ 376. 3 ـ تاریخ دعوة الاسماعیلیه 242. 4 ـ معجم مؤلفی الشیعه 348؛ الاعلام 1 / 156؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 8 / 691.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 1 / 297؛ اربعه کتب اسماعیلیه 6، 47، 107، 111 و 170؛ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 372؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 355.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ کسّار

احمد ـ کسّار (م 433ه)

ابونصر احمدبن حسین بن محمد کسّار دینوری.

وی از محضر ابوبکر ابن سنّی، سنن نسایی را فرا گرفت و برای دیگران حدیث کرد. 1 وی از مدرسان در علوم قرآن، 2 دانشمند و عهده دار منصب قضاوت، راستگو و فردی متشخص بود. 3 ابونصر از احمدبن محمد دینوری روایت کرد. عده ای از جمله احمدبن حسین بن احمد همدانی، 4 عبدوس بن عبداللّه و ابونجم بدربن خلف فَرْکی، 5 از وی روایت کرده اند. کتاب المنیة فی القرائات اثر اوست. 6 او در سال 433 درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 514. 2 ـ کشف الظنون 2 / 1886. 3 ـ تاریخ الاسلام 29 / 376. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 3 / 39 و 4 / 7. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 514. 6 ـ کشف الظنون 2 / 1886. 7 ـ العبر 2 / 267.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 1 / 205؛ شذرات الذهب 3 / 250؛ مرآة الجنان 3 / 42؛ الاعلام بوفیات الأعلام 1 / 748.

ابراهیم اسفندیاری