پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 1 / 103؛ هدیة العارفین 1 / 209 ..

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 29 / 52؛ الاعلام 1 / 323؛ معجم المؤلفین 2 / 291.

پژوهشکده

اسماعیل ـ انصاری

اسماعیل ـ انصاری (م455ه)

ابوطاهر اسماعیل بن خلف بن سعید انصاری مصری اندلسی.

وی اهل سَرَقسطه (ساراکوسا) 1 یا صقلیه (سیسیل) 2 و ساکن مصر بود و در همانجا به تحصیل علوم روی آورد. ابوطاهر از علمای مالکی، مدرس، آگاه به علوم قرآن، ادب و نحو بود3 و شعر نیز می سرود. 4 از استادان وی ابوالقاسم عبداللّه لجباربن احمد طرسوسی در علم قرائت و ابوالحسن علی بن ابراهیم حوفی را می توان نام برد. 5 جُماهربن عبداللّه لرحمن6 و فرزند جعفربن اسماعیل7 از وی بهره علمی برده و روایت کرده اند. اعراب القراآت، الاکتفاء فی القراآت، 8 العنوان (العیون) فی القراآت که مختصر کتاب الاکتفاء می باشد آثار اوست. انصاری در روز یکشنبه اول محرم الحرام سال 4559 در مصر درگذشت. برخی وفات وی را پس از 510ه ذکر کرده اند. 10

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 1 / 233. 2 ـ معجم الادباء 6 / 165. 3 ـ تاریخ الاسلام 30 / 376. 4 ـ الفهرست (ابن خیّر) 417. 5 ـ معجم الادباء 6 / 165. 6 ـ کتاب الصله 1 / 105. 7 ـ الفهرست (ابن خیّر) 417. 8 ـ معجم الادباء 6 / 165. 9 ـ وفیات الاعیان 1 / 233. 10 ـ معجم الادباء 6 / 167.

دیگر منابع: غایة النهایه 1 / 164؛ الاعلام 1 / 313؛ نفح الطیب 2 / 132؛ الوافی بالوفیات 9 / 116؛ بغیة الوعاة 1 / 448؛ کشف الظنون 2 / 1176؛ معجم المؤلفین 2 / 268.

ابراهیم اسفندیاری

اسماعیل ـ برقی

اسماعیل ـ برقی (م حدود 445ه)

ابوطاهر اسماعیل بن احمدبن زیادة ا بَرقی تُجیبی.

اسماعیل منسوب به برقه1 و اهل قیروان (هر دو شهری در افریقا) بود و در شهر مهدیّه سکونت داشت. برقی از شاگردان ابواسحاق حصری، سعیدبن ابی مخلد ازدی و جماعتی دیگر به شمار می آید. ابوعبداللّه تجیبی، ابوعمربن عات و دیگران از وی روایت کرده اند. ابوطاهر از بزرگان ادبا و شعرای قیروان و از آگاهان به علم لغت و اهل قلم آن دیار به شمار می آمد. وی پس از سال 400ه به اندلس رفت.
سال 406 در مالقه (از شهرهای اندلس) به نقل حدیث پرداخت و در سال 415ه به مصر رفت و سکونت اختیار کرد. او نزد شیوخ مصر مانند یعقوب بن خرزاد نجیرمی قرائت نمود. سال 438ه برای انجام مناسک حج عازم مکه شد و در طول مسیر خود در اسکندریه ابومروان طبنی او را ملاقات کرده و از او روایت نمود. 2 برقی سرانجام در حدود سال 445ه درگذشت. آثار وی به ترتیب ذیل است: الرائق بأزهار الحدائق، شرح أبیات فی الظاآت، شرح المختار من شعر بشار. 3

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 309. 2 ـ التکملة للکتاب الصله 1 / 159. 3 ـ الاعلام 1 / 309.

دیگر منابع: دایرة المعارف الشیعیة العامه 3 / 442؛ بغیة الوعاة 1 / 443؛ معجم المؤلفین 2 / 259.

پژوهشکده

اسماعیل ـ بُستی

اسماعیل ـ بُستی (م حدود 420ه)

ابوالقاسم اسماعیل بن علی بن احمدبن محفوظ بستی.

در شهر بُست سیستان زاده شد. 1 درباره بستی آگاهی های اندکی در اختیار است. کهن ترین متنی که شرح حال کوتاهی از وی به دست داده کتاب شرح العیون حاکم جُشمی است که درباره وی نوشته است بستی از شاگردان قاضی عبداللّه لجباربن احمد همدانی پیشوای مشهور معتزله بود و حتی در سفر حجی که قاضی داشت، وی را همراهی کرد. به گفته همو، بستی در علم کلام و مناظره مهارت بالایی داشت؛ چنان که استاد پاسخ بسیاری از شبهات و مناظرات را به وی احاله می داد. 2 ابن مرتضی نیز وی را از شاگردان عبداللّه لجبار دانسته و مهارت وی را در مناظره ستوده و سپس می نویسد: او از معتزله بود و به زیدیّه تمایل داشت. 3 برخی دیگر گویند زیدی مذهب، ولی در کلام، معتزلی بود. قاضی القضات ابوبکر باقلانی از روی تکبر، حاضر به مناظره با بُستی نبود؛ ولی در مناظره ای که بین آن دو تشکیل شد، بر باقلانی پیروز شد. 4 بستی در دوران حکومت منوچهربن قابوس بن وشمگیر از ری به آمل رفت و ورود او با جنگ منوچهر با ابوالحسن احمدبن حسین مشهور به امام مؤیّد با از امامان و داعیان بزرگ زیدیّه طبرستان هم زمان بود. علاوه بر آن، در این زمان درگیری های ناصبیان و شیعیان در آمل شدت گرفته بود و تعرضات نواصب، عرصه را برای شیعیان تنگ نموده بود؛ ازاین رو بستی به یاری شیعیان آمده و