برای تحصیل علوم به بغداد رفت و در منطقه باب الازج اقامت گزید. فقه را از یعقوب زینبی ( بزرینی قاضی ) و ادبیات را از ابن جوالیقی آموخت و از ابومحمد بن تمیمی و ابوحسین قاضی حدیث شنید. از شاگردان جیلی می توان به ابن عساکر و سمعانی اشاره کرد. وی کتب بسیاری در موضوعات گوناگون ازجمله شناخت اوقات نماز، روبه قبله ایستادن2 و نیز درباره اصول و حدیث و ادبیات تألیف نمود. جیلی سرانجام در روز چهارشنبه شانزده جمادی الآخر سال 546ه از دنیا رفت. 3 عبدالقادر گیلانی بر وی نماز گزارد و در مقبره جلبه دفن گردید. 4

پی نوشت ها

[1] ـ ذیل طبقات الحنابله 3 / 216. 2 ـ شذرات الذهب 4 / 142. 3 ـ الوافی بالوفیات 11 / 204. 4 ـ ذیل طبقات الحنابله 3 / 217.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 37 / 239؛ معجم المؤلفین 3 / 162.

سیدمهدی حسینی عربی

جوهری زرگر

جوهری زرگر (552ه )

جوهری زرگر بخارایی بلخی.

وی از شاعران قرن ششم هجری بود و در دربار حاکمان و سلاطین سلجوقی به خدمت اشتغال داشت. 1 نام شاعر در منابع ذکر نشده و به جوهری زرگر شهرت دارد. دولتشاه می نویسد: جوهری، بخارایی الاصل و معاصر با اثیرالدین اخسیکتی از شاعران بنام قرن ششم هجری بود. او از محضر شاعر مشهور ادیب صابر بن اسماعیل ترمذی ( 546ه ) بهره برده و کمالات شعری آموخته است. وی ثروتمند بود و عنایت خاصی به شعرا داشت و عطایای بسیاری به ایشان می داد. شاعر، مدتی در اصفهان می زیست و برای سیاحت به عراق نیز سفر کرده است. او را شاعری چیره دست و توانا خوانده و از شهرت بسیار او در زمان خویش یاد کرده اند. 2 جوهری مداح سلطان سلیمان شاه سلجوقی بود و قصیده های متعددی در وصف وی سروده است. هدایت وی را شاعری خوش سخن و زبان آور توصیف کرده و پاره ای از اشعار او را ذکر کرده است. 3 دکتر صفا در کتاب خویش جوهری زرگر را با جوهری صانع هروی که از شاعران قرن پنجم است یک نفر دانسته و سخن دولتشاه را مبنی بر اینکه اینها دو تن
بوده اند، مردود شمرده است. 4 به هرحال برخی معتقدند وی همان کسی است که داستان احمد و مهستی را به نظم کشیده و به عنوان مثنوی احمد و مهستی مشهور است؛ 5 اگرچه برخی ادعا کرده اند تنها از شاعر دو قصیده باقی است. 6 جوهری درنهایت در 552 ه7 در اصفهان درگذشت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 86. 2 ـ تذکرة الشعراء 118 ـ 120. 3 ـ مجمع الفصحاء 1 / 504. 4 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 439. 5 ـ الذریعه 19 / 110. 6 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 86. 7 ـ الذریعه 9 / 402. 8 ـ ریحانة الادب 1 / 440.

دیگر منابع: الذریعه 9 / 211؛ فرهنگ سخنوران 141.

اسماعیل اسماعیلی

حامد ـ حرّانی 513 ـ 570ه )

حامد ـ حرّانی 513 ـ 570ه )

ابوالفضل حامد بن محمود ( محمد ) بن حامد حرانی ملقب به ابن ابی عمرو، ابن حجر.

در سال 513 ه در حرّان متولد شد. برای کسب علم و دانش به بغداد سفر کرد و در آنجا از عبدالوهاب انماطی و دیگران استفاده نمود. وی پس از فراگیری علوم و کسب مراتب عالی در فقه به زادگاه خود برگشت و به تدریس پرداخت. 1 حرّانی تولیت جامع حران را نیز بر عهده گرفت و برای او در شهر، مدرسه ای با نام « المدرسة النوریه » ساخته شد. بسیاری از بزرگان شهر در درس او حاضر می شدند که از جمله آنان می توان به فخرالدین ابن تیمیه خطیب و ابوالفتح نصراللّه بن عبدوس اشاره کرد. ابن تیمیه در اول تفسیرش می نویسد: پس از آنکه به حرّان بازگشتم مباحثات بسیاری راجع به مطالب درباره آیات با شیخ حامد داشته و از او استفاده نمودم. افراد دیگری نیز ازجمله ابوالمحاسن عمر بن علی قرشی دمشقی در سال 553ه و ابوالحسن بن قطیعی در سال 566ه در درس حرّانی حاضر شده و از او حدیث نقل نموده اند. دیوان الخطب اثر اوست. وی سرانجام در هفتم شوال سال 570ه در شهر حرّان وفات یافت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ شذرات الذهب 4 / 237. 2 ـ ذیل طبقات الحنابله 3 / 332.

دیگر منابع: المنتظم 18 / 216؛ معجم المؤلفین 3 / 181.

سیدمهدی حسینی عربی